Recensie Cervantes dolend door Vlaanderen

“¡Ambras! Cervantes dolend door Vlaanderen” was meer dan gewoon een kleine musical. Het was soms ook opera, verhaal en poëzie, videokunst en klassiek theater. Soms klonk het erg sacraal en dan weer uiterst modern. Het was een voorstelling in het Spaans, het West-Vlaams en een taal daar tussenin. De veelheid van stijlen en elementen waren de kracht van de voorstelling, maar tegelijk ook de zwakte. Kurt Defrancq, Hans Peter Janssens en Valérie Vervoort speelden en zongen goed, maar we geraakten ondanks het trage tempo van de voorstelling wat verloren in de veelheid aan impulsen. Het was luisteren naar de muziek en de tekst in het Brugs, lezen van ondertitels in het Nederlands om de rijkdom van de beeldtaal te ontdekken en tegelijk kijken naar de acteerprestatie en de soms erg knappe videomontages van Fabien Delathauwer. Soms was het van het goede wat te veel.  Misschien hadden auteur Frank Adam en componist Pol Vanfleteren iets zuiniger moeten omspringen met de verschillende componenten.

“¡Ambras! Cervantes dolend door Vlaanderen” bracht het verhaal van schrijver Miguel de Cervantes die in Vlaanderen rondtrekt op zoek naar zijn broer Rodrigo en door varkensboer Sancho Panza wordt beschuldigd van diefstal van zijn zeug. Hij wordt vastgehouden in de kelder waar Sancho droomt van losgeld. Hij wordt verleid door Zoetepoeze. Hij wordt gefolterd om de schuilplaats van een tweede Spaanse soldaat op te geven. Hij wordt vernederd en weet uiteindelijk het tij te keren door de burgemeester te ontmaskeren als diegene die met de vrouw van de boer naar bed gaat.

Al bij al was het een erg raar en donker verhaal en dat was te merken aan de teneur van de teksten, het gevoel in de muziek en de belichting op het podium. Het verhaal was geïnspireerd op een historisch vermoeden dat tijdens de 16^de eeuw Cervantes inderdaad in Vlaanderen zou zijn geweest, maar voor de rest was het ontsproten uit de fantasie van Frank Adam. En die bleek een licht pervert kantje te hebben. Zo liet Frank de boer plassen op Cervantes en achteraf mocht hij gebruik maken van een prei om de schrijver af te ranselen. Gelukkig voor Cervantes mocht Zoetepoeze de zaak achteraf terug rechtzetten met een portie orale seks. Het was dus niet bepaald een voorstelling voor de gevoelige zielen.

En toch zat er tussen al dat geweld ook heel wat tederheid verstopt. De onvoorwaardelijke liefde die boer Sancho voor zijn dochter voelde, was grenzeloos en werd in de beeldigste taal omschreven. De broederliefde die Miguel voor Rodrigo voelde was van het puurste kaliber en resulteerde in hartverscheurende taferelen van een getormenteerde ziel die in zijn gevangenschap wanhoopt voor het leven van zijn broer. Ook hier wist componist Pol Vanfleteren het gevoel passend te vangen in zijn muziek. Voor het extra Spaans-Moorse kantje had hij een luit mee in het arrangement geschreven. Het gaf die licht exotische en warme toets die zo mooi contrasteerde tegen de achtergrond van de kille kelder der pijn.

De beslissing om het stuk te laten spelen in het Brugs en het Spaans gaf het langs de ene kant een grote authenticiteit, maar tegelijkertijd ook iets vervreemdend. Om het spel der woorden, dat auteur Frank Adam heel duidelijk in zijn script gestoken had, ten volle te kunnen waarderen, moesten we op de schermen mee naar de vertaling kijken. Het hield in dat de aandacht verdeeld moest worden en dit vormde een barrière om echt mee in de voorstelling te geraken. Het was wel de moeite om die inspanning te doen, want Frank was behoorlijk creatief geweest in het hanteren van de taal. Hij schilderde beelden; werkte met passende oneliners als: “Als de liefde een zonde was, zouden we dan niet allemaal zondaars willen zijn?” of “Gelukkig getrouwd is er altijd maar één.”; speelde met filosofische impressies als: “Gedachten zijn de tralies van de ziel.” en “Mensen zijn maar zo slecht als God ze heeft geschapen.” en stak tussendoor ook heel wat taalhumor in de teksten. En dit alles speelde zich af terwijl er gewisseld werd tussen het West-Vlaams dialect en het Spaans. Het was stevig werken om alles te blijven volgen.

Het feit dat zowel de dialecttaal als het Spaans vreemd in de oren klonken, deed deze productie soms veel meer aanleunen bij het gevoel van opera dan bij musical. En ook hier had componist Pol Vanfleteren aardig op ingespeeld. Sopraan Valérie Vervoort en bariton Hans Peter Janssens deden zijn muziek soms zelfs klinken alsof het om een grote opera van Puccini ging. Maar dan wel zo een erg moderne uitvoering met een minimalistisch decor dat bestaat uit een beeldscherm voor videoprojectie en waar de kleding van de zestiende eeuw een paar moderne rubberlaarzen en kogelvrije vesten zijn. Het mocht weer een beetje contrasteren.

En alsof we nog niet genoeg indrukken te verwerken hadden, was er ook nog een koor dat af en toe voor een sacraal toontje mocht zorgen. Het leek dan wel of we naar kerkmuziek van Händel aan het luisteren waren. Ze gaven ook het wederwoord als de hoofdrolspelers aan het zingen waren en deden dat in de tegengestelde taal. Als Hans Peter in het Spaans zong, zongen zij in het Brugs en omgekeerd. Persoonlijk vonden we het geen geweldig idee om Miguel de Cervantes van taal te laten veranderen. Dat een Spanjaard Spaans spreekt, leek ons erg logisch en gaf het concept een authentiek tintje, maar dat hij plots in het Brugs ging zingen als de boer er even niet bij was, tartte de wetten der logica.

Wanneer u ondertussen ook al overtuigd bent dat het misschien allemaal wel een beetje veel was, hebben we er nog eentje voor u. Men had namelijk ook nog gebruik gemaakt van live-beelden. Er stonden op het podium enkele camera’s die ervoor zorgden dat we soms ook erg close-up mee konden kijken naar de verschillende personages of de dingen een keer van een andere kant konden bekijken. Zo opende de voorstelling bijvoorbeeld met het oor en het oog van Kurt Defrancq terwijl hij zelf nog achter het doek stond. Het dient trouwens gezegd dat hij een erg sterke Sancho Panza wist neer te zetten. Het personage op zich mocht dan al wel een kleine steekje los hebben in de bovenkamer en een ziekelijk kantje hebben, het werd erg realistisch gespeeld. Alle respect voor het feit dat hij niet struikelde over de stortvloed van woorden die zijn personage soms moest afratelen. Omwille van het feit dat de Nederlandse vertaling op de schermen meeliep, was hier geen ruimte voor improvisatie of het weglaten van stukjes.

“¡Ambras! Cervantes dolend door Vlaanderen” had dus knappe componenten, maar kon als geheel ons hart niet echt bekoren. We verdronken een beetje in de veelheid van impressies en de sombere ondertoon van het geheel.

< Sascha Siereveld > 

Cast & crew:

Hans Peter Janssens als Miguel de Cervantes,
Kurt Defrancq als boer Sancho Panza,
Valérie Vervoort als Zoetepoeze,

Tekst en concept: Frank Adam
Muziek: Pol Vanfleteren
Videoscenografie: Fabien Delathauwer