Recensie Kings of war

Acht jaar geleden zette Ivo Van Hove met Romeinse Tragedies zich definitief op de internationale kaart als regisseur. Nog steeds wordt die marathonvoorstelling die gebaseerd is op Shakespeare als een van de absolute hoogtepunten uit zijn carrière beschouwd. Niet meer dan terecht overigens. In juni 2018 vindt de dernière plaats van de tour in Carré Amsterdam. Acht jaar later bewerkte ie de koningsdrama’s Henry V, Henry VI en Richard III tot de maar liefst vier uur en half durende voorstelling Kings of War die in de Stadsschouwburg van Amsterdam kon rekenen op een staande ovatie achteraf. Twee families staan er recht tegen over elkaar als het gaat over de macht, de clan Lancaster (Henry V en Henry VI) aan de ene kant die het gevoel hebben hun functie onrechtmatig uit te oefenen en die van York aan de andere kant die ambitieus zijn en eerherstel wensen om te bekomen wat hen toekomt volgens hen. Terwijl Romeinse Tragedies je vanaf de allereerste seconde bij het nekvel pakt en je in de voorstelling trekt, is dat in mindere mate het geval bij Kings of War dat een mooi voorbeeld is van een productie die geleidelijk aan je in zijn macht begint te krijgen. Vorig jaar kreeg Hans Kesting voor zijn rol als de getormenteerde Richard III die zich wentelt in een slachtofferrol omdat ie ‘een misbaksel’ is en aan het moorden slaat om de macht te veroveren de Louis D’Or toneelprijs. Wij waren echter het meest onder de indruk van Bart Slegers als York op het einde van het eerste deel. Daarin grijpt ie de macht wanneer ie een leger krijgt om een antwoord te bieden op de rebellie in Ierland. Met dat versterkte leger eist ie na verloop van tijd de troon op van de zwakke Henry VI (Eelco Smits) die de Franse veroveringen van diens vader ziet verloren gaan. Het resultaat van het blindelings volgen van slecht politiek advies via Suffolk (Robert De Hoog) die er tevens een relatie op nahield met Henry VI’s vrouw Margareta (Janni Goslinga).

De drie koningen die gepresenteerd worden, houden er een compleet andere strategie of leiderschap op na. Henry V is een sterke koning die in zijn rol groeit en te maken krijgt met een diplomatiek incident met Montjoy (Chris Nietvelt) en hoogverraad door Thomas Grey (Eelco Smiths). Hij gaat Frans grondgebied veroveren. Zelfs op momenten dat het lijkt alsof alles tegenzit: zieke soldaten, maar ook een overmacht aan Franse troepen zoals bij de slag om Agincourt, weet ie toch te winnen.

Tijdens die confrontatie op 25 oktober 1415 sneuvelen 10.000 Fransen door de modderige ondergrond en de speren die de Britten in de grond hebben gestoken. Heel wat edellieden zijn er ook omgekomen. De tol aan Franse zijde is tamelijk licht: 112 slachtoffers waaronder nauwelijks edellieden. Het leidt tot het vredesverdrag van Troyes op 21 mei 1420 tussen hem en Charles VI (Hugo Koolschijn) . In de deal zit ook het uithuwelijken van Katharina (gespeeld door Hélène De Vos) aan hem. Op een spontane manier zal het daten niet meteen lukken wat een heerlijke scène oplevert tussen Ramsey Nasr als HenryV en De Vos overigens. Hij spreekt dat ie voor haar gevallen is. Maar er is een taalbarrière tussen beiden. Zij verstaat dat niet, waardoor hij het probeert uit te leggen door er een engel bij te halen waarop zij dat beeld als een clichématig compliment beschouwt aan haar adres. ‘Ik ben niet handig in het tonen van de liefde, Kaat’ gaat ie vervolgens redelijk de familiaire tour op. ‘Ik beloof je, Kaat, hoe ouder ik word hoe minder ik ga tegenvallen.’ voegt ie er nog heerlijk relativerend over het huwelijksgeluk aan toe. In de ziekenhuisgangen zien we niet veel later wanneer de overeenkomsten gesloten zijn, De Vos op het videobeeld met een wenende baby in de hand. Henry V sterft op 31 augustus 1422 aan dysenterie. Veel tijd heeft ie dus niet gehad om te bewijzen dat ie minder zou gaan tegenvallen …

Na Henry V’s dood volgt een periode dat Gloucester regent is tot Henry V’s zoon (gespeeld door Eelco Smits) meerderjarig is. Die gaat echter gebukt onder het verdriet van zijn vaders dood, kruipt in bed in zijn pyjama en maakt een kapitale fout. Het aanduiden van een gouverneur van Frankrijk laat hem koud waardoor een interne machtsstrijd gevoerd wordt waarbij Warwick (Hugo Koolschijn) en York elkaar vinden (ook al omdat York de andere een hoge functie belooft). Gloucester (Aus Greidanus jr.) verdenkt ie dan weer van hoogverraad omdat ie voor zijn missie naar Frankrijk dorpen belastte die in opstand kwamen. Het geld dat betaald werd, vloeide niet naar de troepen, klinkt de beschuldiging. Die stelt op zijn beurt ‘Mijn goede koning, ik vrees dat men u ondergraaft.’ Pas dan komt Henry VI wat in zijn rol en voelt ie aan dat schipperen tussen moraliteit en pragmatisch leiderschap niet meteen een succesvol recept is. De kardinaal (Fred Goessens) zal samenzweren met York waardoor Gloucester aan zijn einde komt. Een proces heeft ie nooit gehad, laat staan dat ie zich heeft kunnen verdedigen tegen wat hem ten laste gelegd werd. Suffolk krijgt drie dagen van de koning om weg te gaan. Het is in die periode dat York zijn macht vergroot omdat ie een leger ter beschikking krijgt en vervolgens aanspraak komt maken op de troon. Hij sluit een deal dat Henry VI rustig verder mag regeren waarna de troon naar York zal gaan die zal regeren onder de naam Edward IV. Prins Edward (Harm Duco Schut), de zoon van Henry VI wordt dus voor schut gezet omdat ie geen aanspraak zal maken op de troon. Het eerste wat York dan ook doet, is prins Edward om laten brengen. Margareta wordt wandelen gestuurd.

Scenisch verandert er parallel met het veranderende machtsmis/gebruik erg veel. Zo zien we Jan Versweyveld kiezen voor een war room waar alle actie in verloopt. Bij Henry V zien we oude landkaarten van Engeland en West-Europa, de inval in Frankrijk met magneetjes gepland, terwijl zwart wit of groene monitoren (o.a. van bommen en de radar) verwijzen naar hoe Churchill omging met de macht. Bij Henry VI heeft ie zijn eigen macht uitgehold door (slechte) raadgevers en zien we de koning als een bijna louter ceremoniële functie waarbij bijna alle macht in de schoot ligt van het parlement dat er interne machtsspelletjes op nahoudt wat op zijn beurt geen bron is voor deugdelijk bestuur. Privé en werk mengt zich er ook meer dan onder Henry V. Bij Richard III zien we een narcistische eenzaat (hij kijkt vaak in de spiegel, oefent er al door de kroon op zijn hoofd te zetten en in een zetel plaats te nemen) die een moordenaar is maar dat allemaal weet weg te camoufleren door zich als een soort calimero naar de buitenwereld voor te doen. Sterker nog, hij moordt alle broers van de vrouw die hij wil huwen: Elizabeth, uit om daarna aan diens moeder (gespeeld door Chris Nietvelt) in een naïeve poging om toch nog op een goed blaadje te komen staan, te stellen: ‘Een mens gaat al eens ondoordacht te werk. Pas daarna volgt het berouw.’ Hilarisch is tevens het moment waarbij we Hans Kesting als Richard III zien telefoneren naar Donald, Angela en Poetin en die laatste wanneer ie de hoorn neerlegt vlakaf een ‘homo’ noemt. Een schizofreen personage is het dat constant moet switchen tussen kwaadaardigheid en proberen mensen voor zich te winnen door sympathie op te wekken maar in se en finaal ook totaal geïsoleerd geraakt, en recht tegenover zijn moeder komt te staan (en als laatste Engelse koning tevens omkomt in een harnas). De nieuwe koning wordt de winnaar van het gevecht: Richmond (Ramsey Nasr).

Versweyveld laat de kroning ceremonieel gebeuren via een rode loper die uitgerold wordt, en de kroon die iemand op het hoofd van de nieuwe koning zet over de halve breedte van het toneel. Enkel bij Richmond doet ie dat door de diepte van het podium te gebruiken. De Rozenoorlogen zijn dan immers voorbij tussen de Lancasters en York, een historisch moment. Essentieel is ook dat ie telkens daarna de kroon laat plaatsen in een witte apothekerskast. Een waarin de dodelijke injecties van Richard III ook in zitten die op die manier zijn tegenstanders uitschakelt. Muzikaal horen we de vier trombonisten die lage lang aangehouden tonen aanhouden bij spannende/beslissende momenten en die ook ook vocaal aangevuld worden door contratenor Steve Dugardin, overgaan in een dj wanneer York aan de macht is. Ook dat is een kantelmoment. Richard III zal de trombonisten vervolgens ‘in ere’ herstellen wanneer ze als een soort fanfare mogen opdraven bij zijn ceremonie. Hier kan je de ruk naar rechts in zien, terug naar af, het verleden terwijl Richmonds ceremonie voorzien wordt van knap meerstemmig Latijns gezang. Als een soort (ijdele) katholieke hoop dat nu een nieuw tijdperk is aangebroken waar waarden, normen en macht wel hand in hand kunnen gaan.

Sterk theater levert Kings of war dus op, een voorstelling die groeit, en die gaandeweg sterker wordt. Op dat vlak houden we eerder van voorstellingen die je vanaf de eerste seconde in de productie zuigen. Romeinse tragedies, al versterkt een herinnering aan een sterke voorstelling deze met de loop der jaren ook, schatten we dus een stuk hoger in. In juni 2018 hebt u een laatste kans om die Shakespearemarathon mee te maken in Carré Amsterdam.

< Bert Hertogs >