Recensie Cavalleria Rusticana | Pagliacci

Met Cavalleria Rusticana uit 1890 en Pagliacci uit 1892 levert de Munt zijn tweede double bill van het seizoen af. Een productie die in Londen trouwens een Olivier Award won voor beste nieuwe productie. In 2015 ging deze regie immers al aan de andere kant van het Kanaal in première. Dat deze voorstelling bekroond werd, zegt volgens ons vooral iets over hoe relatief awards zijn dan wel iets over de intrinsieke kwaliteit van een productie. Beide opera’s zijn immers behoorlijk oppervlakkig, eigen aan het genre soap-opera. De personages zijn dan ook niet of nauwelijks uitgewerkt net zoals hun psychologische laag. Daardoor kijkt je naar een letterlijke één op één-voorstelling waar de meerwaardezoeker niets of nauwelijks iets in te zoeken heeft omdat er simpelweg geen meerdere lagen zijn. Damiano Michieletto die in 2015 L’Elisir d’Amore voor de Munt in het Koninklijk Circus regisseerde, kiest dus opnieuw voor twee niemendalletjes die verzuipen in de pathos maar wel muzikaal een stuk interessanter zijn dan het werk waar hij in 2015 mee op de proppen kwam.

Michieletto doet nu beroep op een draaiend podium voor beide opera’s. In Cavalleria Rusticana zien we een bakkerij, in Pagliacci een kleedkamer, gang, turnzaal en parochiezaaltje. Toegegeven, vooral bij de opera van Ruggero Leoncavallo wiens libretto en opbouw van de personages ons een stuk sterker lijkt dan dat uit Pietro Mascagni’s opera die daarvoor beroep deed op het duo Giovanni Targioni-Tozzetti en Guido Menasci, komt die aanpak goed tot zijn recht. Maar bij de eerste opera die we te zien krijgen, Cavalleria Rusticana, is de meerwaarde van een draaiend podium compleet zoek. De traagheid waarmee het draait en de warmte in de zaal geven je zo’n loom en lui gevoel alsof je in Sicilië bent. Maar het maakt het ook knap lastig om je ogen open te houden. Michieletto kiest voor een draaiend podium omdat hij de vermoorde Turiddu (de Roemeense tenor Teodor Ilincai) in het begin al toont. De rest is dus flash back tot de opera eindigt waar die begonnen is.

Turiddu is altijd verliefd geweest op Lola (de mezzosopraan José Maria Lo Monaco) waar Alfio (de Griekse bariton Dimitri Platanias), een man die sjoemelt door nepwaren duur te verkopen, mee getrouwd is. Turiddu is dus zijn vrouw Santuzza (de Nederlandse sopraan Eva-Maria Westbroek) ontrouw geweest en zal het met zijn leven moeten bekopen. Sterk is dat Michieletto Santuzza en Mamma Lucia (de Italiaanse mezzosopraan Elena Zilio die voor het eerst in de Munt staat) ook in Pagliacci opgevoerd worden. Zij zoekt in de turnzaal troost bij de Mamma en we komen te weten dat ze zwanger is. Cavalleria Rusticana heeft naar ons gevoel slechts twee sterke momenten, wanneer het bekende instrumentale thema te horen is enerzijds, én de sfeer van het paasfeest omslaat waarbij het duel tussen de mannen om één vrouw zich aankondigt en dat muzikaal te horen is via de percussie en lage strijkers. Een knappe boog maakt de voorstelling dan. Maar omdat de personages nauwelijks uitgewerkt zijn, is dat ook meteen de belangrijkste boog.

Ook in Pagliacci kantelt de sfeer wanneer het publiek lijkt te kijken naar een theatervoorstelling maar fictie en non-fictie met elkaar vermengd ziet worden. Nedda (de Britse sopraan Simona Mihai die voor het eerst optreedt in de Munt) houdt er een minnaar op na in het dorp: Silvio (de Italiaanse bariton Gabriele Nani). Wanneer Tonio (de Texaanse bariton Scott Hendricks) dat ontdekt nadat zij hem heeft afgewezen, licht hij haar echtgenoot Canio (de tenor Carlo Ventre uit Uruguay in een roldebuut) in. Net zoals Alfio in Cavalleria Rusticana zal hij excessief jaloers worden. Wat hij eerder aankondigde in een nummer dat ie niet zoals zijn personage Pagliaccio de gehoornde echtgenoot zou spelen in het echte leven – als man duldt ie geen ontrouw – wordt realiteit.

In zijn rol wordt ie op het toneel bedrogen door Colombina (gespeeld door Nedda). In plaats van te doen alsof hij haar vermoordt, doet hij dat echt. Wanneer Nedda’s minnaar Silvio het podium komt opgerend, steekt hij ook hem neer. Ook hier kondigt het drama zich aan wanneer alvast een aantal toeschouwers hun stoel verlaten in het toneel in het toneel en dichter bij de uitgang gaan staan. Michieletto eindigt niet alleen door Tonio ‘Het spel is uit’ te laten zeggen, net zoals ie het aankondigde dat wat gespeeld wordt zo oprecht mogelijk en uit het leven gegrepen is, de regisseur richt de witte spots finaal ook naar het publiek en klaagt zo de hypocrisie aan van Mamma Lucia in Cavalleria Rusticana en het publiek in Pagliacci. Ze weten meer, zwijgen en laten de zaken op hun beloop gaan. Op die manier zijn ze minstens medeplichtig aan de moorden, lijkt de regisseur te willen suggereren.

Hoewel het symfonieorkest van de Munt onder leiding van Evelino Pido, de solisten, het koor, enz. een degelijke prestatie neerzetten, vallen deze opera’s inhoudelijk en vormelijk wel erg licht uit. In Cavalleria Rusticana overstemt het orkest soms de mannelijke solist merken we trouwens. De volkscultuur, het amateurtoneel, de parochiezaaltjes, het kleinburgerlijke drummende gedrag van het volk, de schijnheiligheid, … wordt te kijk gezet in een één op één-regie.

Vonden we dat de Italiaanse regisseur Damiano Michieletto in ‘L’elisir d’amore’ nog een paar sterke vondsten deed, onder andere met een sneer richting promoteams van energiedrankjes, dan ontbreekt het deze productie vooral aan dat soort creatieve visuele vondsten. Michieletto bewandelt dus vooral de platgetreden paden. Een dikke onvoldoende voor Cavalleria Rusticana en een nipte onderscheiding voor Pagliacci geven wat ons betreft een eindbalans die wel erg ver verwijderd staat van wat naar ons gevoel awardwaardig is: met de hakken over de sloot...

< Bert Hertogs >