Recensie De Blinden ★★★

Een bijna onophoudelijke reeks vragen vuurt de Blinden van LOD Muziektheater, Josse De Pauw, Collegium Vocale Gent en KVS op de toeschouwer af. 9 blinden zien we die niet weten waar ze zijn. Ze bevinden zich op een eiland (op een schip, of is het een heuvel?) maar hun leider is ervandoor. Al lang, veel te lang. Sindsdien is het er koud geworden (wat tevens figuurlijk geïnterpreteerd kan worden). Hij was oud. Naar verluidt zou ie naar de zee zijn gegaan, naar de vuurtoren. Deze nieuwe situatie splijt de groep in twee, de meesten blijven passief en denken dat door te wachten het probleem wel opgelost zal geraken. Een, een zwarte, waagt de sprong toch en gaat op verkenning terwijl de rest het houdt op gissingen waarbij ze het moeten stellen met hun andere zintuigen die wel functioneren. Wanneer plots blijkt dat een van hen dood is, slaat de sfeer wat om. Wat als ze niet waren blijven wachten, dan was die man misschien niet doodgegaan? En is de hoop leggen op een vondeling, een baby, niet ietwat naïef voor die negen? Net als die stelling: ‘Hij zegt dat ik op een dag weer zal zien.’? Of is dat net de essentie van geloof, van hoop?

Wie is het die de groep kwijt is? Een gids? Leider? Priester? … Op het eerste zicht dat laatste, want bij de start van de voorstelling lijkt het alsof we de vrouwen horen prevelen, brevieren. Maar dat constant naar voor en achter buigen met het hoofd terwijl ze zitten, kan je even goed ook lezen als een tic nerveux. Feit is dat De Blinden, naar een tekst van Maurice Maeterlinck, niet per se letterlijk gelezen dient te worden. Zo verwijst het libretto ook naar de afkomst van deze groep mensen. ‘Ik durf er niet langer aan te denken vanwaar ik kom’ luidt het en zo kan je er het vluchtelingenthema in zien. Ze blijken immers van de andere kant te komen van de zee, en een dacht nooit de oversteek te kunnen halen.

Eric Soyer en Anne Marcq kiezen voor een schuin hellende structuur die koude stenen lijken voor te stellen. Rechts onderaan liggen allerlei bloemen die het gezelschap kan ruiken. Slechts een (de zwarte) heeft de moed om te springen en ze te plukken, of althans, hij denkt dat hij ze aan het plukken is.

De Blinden toont een groep mensen in een onwennige situatie waarbij ze geen besef hebben van plaats of tijd. Dat iemand vertrokken is en niet meer terugkomt, wijten enkelen aan zichzelf: ‘We zijn te talrijk’. zegt de ene terwijl een andere weet: ‘hij is te oud om ons te genezen’. Een derde redeneert dan weer dat zijn afwezigheid net een uitnodiging is om hem te gaan zoeken in een poging hen naar zee te leiden. Ietwat neerslachtig luidt het niet veel later: ‘Men moet kunnen zien, om graag te zien.’

In de visuals van het lang niet hapklare De Blinden, zien we onder andere een witte bol met een beweging in zoals een vuurtoren, golven van de zee en meeuwen. Het gezelschap beseft dat er iets is tussen hen en de hemel. Maar wat dat is, is iets dat ze niet kunnen vatten. In Josse De Pauws epiloog die van de hand is van Tom Jansen, stelt ie dat ie gehoopt had dat de blinden op zijn minst hadden (braille) leren lezen. Daarin kan je een leider zien, als je wil, die niet wenst dat zijn volgelingen blind blijven, en hun lot blindelings ondergaan in de wat kille omgeving waarin ze zich bevinden (het zal in de tekst ook beginnen sneeuwen overigens). De compositie van Jan Kuijken ademt zowel hoop als wanhoop uit in majeur- en mineurgezangen: het zich wentelen in zijn lot aan de ene kant of dat net niet willen aanvaarden door actief op tocht te gaan, als zoekende mens. Zich vragen stellen en constant terugplooien op zichzelf inclusief de schuld op zichzelf steken, of een andere, externe factor inroepen dus.

< Bert Hertogs >

De Blinden speelt t.e.m. 17 november 2019 in het Brusselse Théâtre National.