Recensie J’abandonne une partie de moi que j’adapte ★★★★

Zelfs na 38 jaar kan je nog steeds iets ontdekken wat je nog niet eerder wist over je eigen hoofdstad. Dat er een theater op het Martelarenplein is bijvoorbeeld. Daar kan je Franstalig theater zien in Théâtre des Martyrs. ‘J’abandonne une partie de moi que j’adapte’ speelt er nog tot en met 9 december 2018, een stuk dat de prijs ‘Beste ontdekking’ van het seizoen 2017-2018 won in de categorie theater-dans-circus. Regisseuse Justine Lequette deed voor deze productie inspiratie op via de film/documentaire ‘Chronique d’un été’ van Jean Rouch en Edgar Morin. Zij interviewden 58 jaar geleden mensen op straat over onder andere het dagelijks leven, geluk en werk. Verschillende mensen zijn erin te horen, studenten, arbeiders, bedienden, enz. Veel is er op meer dan een halve eeuw niet veranderd zo blijkt. Ook nu nog willen mensen meer tijd, zien sommigen werk als nutteloos, ziet hun dag er wel erg repetitief uit (wat te horen is in de quote van een pendelaar die elke dag de trein neemt), enz. Verder zijn er fragmenten te horen uit ‘Je te regarde’ van Alexandra Badea en ‘Attention Danger Travail’ en ‘Volem Rien Foutre al pais’ van Pierre Carles, Christophe Coello en Stéphane Goxe. Vooral Jules Puibaraud en Léa Romagny zijn grandioos op de scène. Jules wanneer ie anno 2018 een bevlogen ondernemer speelt die een pleidooi, een monoloog, neerzet die dermate aanzwelt dat het op den duur als een politieke toespraak van een wereldleider aanvoelt: ‘We moeten opnieuw de smaak van het succes, van het welslagen proeven. We hebben het recht om te slagen en hebben een nieuw model daarvoor nodig’ luidt het onder andere. Halfweg krijgt ie dan ook de micro aangereikt en zal ie op de achterkant van een kast kruipen om zo boven de rest te komen. Léa’s naturel stippen we dan weer aan, haar timing en humor bij de start van de voorstelling. We zien haar dan links op het podium op een schommel zitten. Een beeld in combinatie met haar blauwe vintage jurk die de jaren ’60 wat overdreven romantisch benadert terwijl de onwetendheid van haar personage best wel grappig is.

‘J’abandonne une partie de moi que j’adapte’ heeft op zijn zachtst gezegd een knappe opbouw. Erg humoristisch start ze waarbij lichte jaloezie geuit wordt ten opzichte van baby’s (het enige wat ze moeten doen is eten, slapen, eten slapen, enz. ). Zo startend, maakt de voorstelling een boog richting 2018 en zien we de aanvankelijke levenslust en spelplezier van de acteurs, het samen spelen ook steeds meer vervallen in toegenomen individualisme. Het collectieve belang brokkelt dus af ten voordele van het individuele. De tekst is dan ook behoorlijk maatschappijkritisch waarbij de vier in hun blootje eindigen, nadat de eerste als diagnose gekregen heeft om opgenomen te worden. ‘ça va?’ vragen de  acteurs aan elkaar, dat steevast beantwoord wordt door een al even hol ‘ça va’ door een ander. Of hoe we dagdagelijks de schijn hoog houden dat we op het werk of daarbuiten geïnteresseerd zijn hoe het met de ander gaat, terwijl het niet meer of niet minder dan een repetitieve vraag is die geacht wordt hetzelfde repetitieve non-antwoord te krijgen.

Heerlijk is ook het moment, bij de start van ‘J’abandonne une partie de moi que j’adapte’ wanneer een acteur zelf een anachronisme vaststelt in het stuk dat ie aan het spelen is en de acteurs het er dus dik opleggen dat het toneel is dat ze brengen. Nog enkele verschillen tussen de ‘60s en 2018? De psycho-sociale enquête die Léa afneemt, kan niet altijd op interesse rekenen op straat. ‘Geen tijd’ en ‘te druk’ zijn maar enkele excuses om niet mee te hoeven doen. In 2018 wordt de vragenlijst dan weer erg formeel afgewerkt met keuzeantwoorden en percentages (inclusief de mogelijkheid: ‘Ander’) op vragen als ‘Hoe gelukkig bent u?’ – ‘65%’, ‘Hoe zelfzeker bent u? – ‘73%’ en ‘Hoe vaak had u de afgelopen week seks?’ – ‘1 keer’.

De visie rond werk die de voorstelling laat horen, is verre van rooskleurig. ‘Als arbeider ben je nooit volledig gelukkig’ klinkt het in een quote in de ‘60s. Anno 2018 wordt een bedrijfsleider op de rooster gelegd door het personeel over de zoveelste herstructurering. Ze verwijzen naar de marketingdienst die kennelijk zijn werk niet goed doet om aan te voelen wat de noden van de consument over tien jaar zullen zijn. De bedrijfsleider verwijst naar de veranderende technologie en de behoeften van de klant. Hij trekt ook een parallel met pc’s die te weinig geheugen hebben of niet snel genoeg zijn, en daardoor afgevoerd moeten worden. Later horen we een werkzoekende tevens een non-sollicitatiebrief voorlezen. De niet-kandidaat meldt dat ie niet beschikbaar is voor een job in een bedrijf omdat onder andere ook hij in volle groei zit en eindigt zijn schrijven met ‘Niet wachtend op uw antwoord…’

De absurde kaart trekt ‘J’abandonne une partie de moi que j’adapte’ wanneer de quote van Margueritte Duras ‘Il n’y aura plus que des réponses’ valt die ze in 1985 uitsprak over de jaren 2000 en de informatiemaatschappij waarin we beland zijn, info die overal geconsulteerd kan worden. Daarna belanden we in deze voorstelling in een absurde Q&A en wordt de vraag gesteld ‘Wat zijn uw vragen?’ aan de spreker die door hem beantwoord wordt met een ‘Kunt u de vraag nog eens herhalen?’ Op muzikaal vlak horen we ‘Lovin’ Machine’ van Wynonie Harris en ‘Le premier bonheur du jour’ van Françoise Hardy onder andere in deze voorstelling passeren.

Als er al iets opvalt dan is het wel het thema dat deze voorstelling in Franstalig België aanboort. Het contrasteert op zijn zachtst gezegd met de thema’s die we in Vlaanderen op dit moment op ons bord krijgen in de theaterscene. Die contrasteren naar ons gevoel minder met de economische hoogconjunctuur waarin we op dit moment nog vertoeven, gezien het lage aantal werkzoekenden en hoog aantal vacatures in onze regio. Wat niet wegneemt dat de vérité-theatervoorstelling ‘J’abandonne une partie de moi que j’adapte’ cultureel en maatschappelijk erg relevant is.

< Bert Hertogs >