Recensie Iemand die slaapt ★★★★

Toegegeven, verteltheater zoals Iemand die slaapt weet ons op een weekdag niet altijd te boeien. Veel of bijna alles hangt namelijk af van de tekst en hoe die gebracht wordt en of we de aandacht erbij kunnen houden na een lange werkdag. Actie en spel is namelijk zo goed als afwezig bij verteltheater. Constant schipperden we tussen onze persaccreditatie annuleren of niet. Een stevige hoest én een staking bij het openbaar vervoer waren immers enkele behoorlijke hindernissen. Na drie kwartier wachten in metrostation Antwerpen Diamant, kwam er uiteindelijk dan toch nog een overvolle tram 2 door – merci de Lijn voor deze wel erg minimale dienstverlening – restte ons nog onze hoestbuien min of meer onder controle te houden tijdens deze erg stille verstilde voorstelling. Dat lukte vrij aardig.  

Niet dat Iemand die slaapt het ons makkelijk maakte. Openen doet Benjamin Moen namelijk door een machine rook te laten spuwen over het vierkanten lege podiumelement dat kan ronddraaien. Die rook blijft lange tijd erboven hangen, zet de acteurs die errond staan in de mist, tot die rook zich verspreidt over de ganse ruimte en ook onze neusgaten opzoekt. En of dat een uitdaging vormt wanneer de rook begint te kriebelen in je neus en keel. Maar het beeld, dat van troebel zien, paste wel perfect bij deze productie die zijn inspiratie vond bij de originele tekst van Georges Perec uit 1967. Een twintiger trekt zich in Parijs uit het maatschappelijk leven, en gaat het isolement en de eenzaamheid tegemoet wanneer ie een kluizenaarsbestaan gaat leiden. Hij sluit zich af van de maatschappij die op dat moment een grote transformatie meemaakt (op dat vlak zijn er op zijn zachtst gezegd enkele parallellen te trekken met de huidige maatschappij).

Onverschillig zal ie verder door het leven gaan. Of dat een keuze is dan wel iets is wat hem overkomt, houdt de voorstelling in het midden. Ook waarom het hoofdpersonage onverschillig wordt en zich terugtrekt uit de maatschappij, wordt niet meegegeven. Net daarom ook dat de tekst toepasbaar en herkenbaar is in allerlei situaties: de student of mens in midlife crisis die met levensvragen zit als ‘Is dit het?’, iemand die rouwt, of iemand die in een burn-out of depressie zit, enz. : allen kunnen ze zich wel ergens in de tekst herkennen. BOG. en het Zuidelijk Toneel zetten hiermee intrigerend state of mind verteltheater neer waarbij Nina de Jong tussen de tekst door op slagwerk (drums maar vooral allerhande belletjes) mee de sfeer mag zetten. Een sfeer die wat geheimzinnig, huiselijk en introvert maar evenzeer ook universeel aanvoelt, wat het boek ook uitademt. Het oncontroleerbare laat zij horen, wat het hoofdpersonage niet vatten kan.

Judith de Joode, Benjamin Moen, Lisa Verbelen en Sanne Vanderbruggen vullen elkaar aan in de vertelling die in de je-vorm geschreven is. Dat ze met drie de tekst brengen, versterkt de boodschap en voelt bijna aan als een zacht pleidooi om jezelf ook terug te trekken van het maatschappelijk leven. Of althans dat even in overweging te nemen. De manier waarop ze de tekst brengen, geeft een sfeer van een geloof weer. Daarbij wordt in de ziel en het denken van het hoofdpersonage gekeken en de boodschap wordt overgedragen aan volgers (het publiek) zoals bij een sekte zonder weliswaar ergens propagandistisch te worden qua stijl.

Rokus Hofstede zorgde voor de vertaling waarop BOG. een eigen bewerking maakte en het moet gezegd: de Nederlandstalige tekst behoort met stip tot een van de sterkere die we dit jaar te horen kregen. Begeesterend, en ook wat bezwerend brengt het viertal deze door zacht te vertellen, en te spelen met tempo. Op dat vlak heeft Iemand die slaapt de structuur van paardrijden. Waarbij de stap, de draf en de galop de revue passeren, de galop in de ‘monster’-passages waarbij de tekst een sneller tempo kent. Het is door die afwisseling van tempo en de boeiende tekst ook dat dit verteltheater op anderhalf uur sneller voorbij is dan je aanvankelijk denkt.

Enkele pareltjes: Je voelt je niet erg geschikt om te leven. Het enige wat je zou kunnen, is zelf een boom worden. Je laat je leiden door 1000 manieren om je tijd te doden. Je bent nog te jong voor iemand die zich geroepen voelt om te leven als een bejaarde. Niets raakt je. Je leeft in een gelukzalig terzijde. Je wil je piano - die vals staat - doodslaan met sonates die je niets hebben misdaan. Onverschilligheid heeft voor jou geen verschil gemaakt.

Iemand die slaapt van BOG. en het Zuidelijk Toneel liet ons kortom niet onverschillig in deSingel. Integendeel. Knappe tekst. Knap gebracht.

< Bert Hertogs >