Recensie Les Miserables ★★★★★

‘Er bestaat geen onkruid of slechte mensen. Er zijn alleen maar slechte telers’, met dat citaat uit het wereldberoemde boek van Victor Hugo eindigt Les Misérables. Een citaat dat er stevig inhakt en de kijker met een mokerslag naar huis stuurt. Het langspeelfilmdebuut van Ladj Ly won dan ook verdiend de prijs van de jury tijdens het recentste filmfestival in Cannes. Vanwaar de verwijzing naar Victor Hugo’s roman hoewel de prent verder niet zijn verhaal volgt? Omdat de kloof tussen arm en rijk meer dan een eeuw na het verschijnen van Hugo’s meesterwerk – dat ie overigens schreef in Montfermeil waar deze Les Misérables zich afspeelt – nog steeds erg groot en brandend actueel is. Ladj Ly, die zelf opgroeide in de wijk, een vergeten wijk van de Parijse banlieue, brengt het verhaal dat gebaseerd is op dat van de rellen in 2005 in de Parijse buitenwijken, een opstand van jongeren tegen de lokale gezaghebbers op een behoorlijk feitelijke manier in beeld. Ofwel: de regisseur lijkt op het eerste zicht geen partij te kiezen in het kat-en-muisspelletje tussen jongeren en de lokale politie. Vanaf het begin, na de openingsscène waarin we de tieners over hekjes van de metro zien klimmen om zo de finale van het WK 2018 te kunnen zien in een café in Parijs, voel je de spanning tussen ordehandhavers en de jongeren toenemen. Vetkuif (Damien Bonnard), een nieuwe agent die op zijn eerste dag al meteen die bijnaam krijgt van zijn collega’s, rijdt voor het eerst mee met zijn nieuwe collega’s die hem de wijk voorstellen en de inwoners. Op die manier krijgt hij al meteen erg gekleurde info mee wie wat mispeuterd heeft, en ziet ie een man die er net een gevangenisstraf van vier jaar op heeft zitten. Ofwel: de inwoners krijgen al meteen een stigma mee. Maar Vetkuif weigert die stigma’s aan te nemen.

Vetkuif zal namelijk vaststellen wat een idioten zijn collega’s zijn die zich geen politieagenten noemen maar leden van het BAC, de antimisdaadbrigade (Brigade Anti Criminalité). Echte cowboys zijn het, en vooral Chris (Alexis Manenti), gaat er zwaar over in zijn ondervraagmethodes. Zo ziet ie enkele tienermeisjes aan de bushalte en zingt ie in zijn wagen ‘Ik ga je betasten en fouilleren.’ Wanneer zijn machtsmisbruik – ‘C’est moi la loi!’ - en grensoverschrijdend gedrag naar een meisje dat wiet aan het roken is op haar vijftiende ‘Het is noodtoestand. Ik mag mijn vinger in je reet steken.’ door haar vriendin gefilmd wordt, kegelt ie de dure smartphone tegen de grond. De Nigeriaanse prostituees die actief zijn in de wijk vragen twee euro voor een pijpbeurt weet ie. Een zwarte vrouw laat enkel de zwarte agent Gwada (Djibril Zonga) binnen om – zonder huiszoekingsbevel- even te kijken of de jongen die ze zoeken in het appartement is. In een kamertje blijken heel wat zwarte vrouwen te zitten met veel geld. Ze leggen samen zodat iemand een dure aankoop cash kan doen zonder daarvoor te moeten lenen (en dus rente te betalen).

Les Misérables is dus een film die een situatie, frustratie (‘Komen jullie elke dag ons lastig vallen?’ klinkt het uit de mond van een moeder wanneer de kinderen van blok B5 alweer gefouilleerd worden), onderlinge spanningen in een gemeenschap haarscherp toont zonder ze te veroordelen of op te hemelen. Wellicht is het net die keuze van de regisseur die de problematiek als geen ander kent – ook een kortfilm van hem ging over hetzelfde onderwerp – dat de kijker met een ongemakkelijk gevoel de zaal doet verlaten. De geëscaleerde situatie lijkt dan ook uitzichtloos en de oplossing om de zaak te ontmijnen verre van makkelijk. Dat is ontegensprekelijk de sterkte van deze film. De escalatie komt er wanneer het leeuwenwelpje Johnny uit het circus gestolen is. De zigeuners geven het BAC-team – die hen de ‘Gipsy Kings’ noemen – een beperkte tijd om het terug te vinden. Zo niet dreigen ze met zware acties, zo geven ze gewapend met baseballbats mee aan de Burgemeester (Steve Tientcheu), hier te zien als een zwarte die het voetbaltshirt Le Maire 93 aanheeft.

Issa (Issa Perica) blijkt het welpje mee te hebben genomen. Chris adviseert Vetkuif om de social media te checken. Meestal pronken die gasten namelijk graag met zoiets. En inderdaad. Issa zal een selfie posten waardoor ie opgespoord kan worden. Het trio is ondertussen het onderzoek gestart wat Vetkuif bij een kebabzaak brengt die door Salah (Almamy Kanouté) uitgebaat wordt. Een soort onofficieel religieus leider is hij die meegeeft dat de leeuw voor de islam gelijk staat aan een krachtig dier dat ontzag wekt, en in de vrije natuur moet rond kunnen lopen. Niet in gevangenschap dus.

Wanneer het trio Issa heeft opgespoord op een voetbalveld loopt het mis. Pepperspray komt in het gezicht van de zwarte agent terecht. Issa weet te ontsnappen, maar later toch in het nauw gedreven. Gwada verliest zijn koelbloedigheid wanneer de kinderen met allerlei lege blikjes en afval beginnen te gooien naar hen. Hij vuurt een rubberen kogel af op Issa die voor dood tussen het vuilnis belandt. De prioriteit van de drie is niet om eerst naar het ziekenhuis te gaan met de jongen. Wel om te achterhalen van wie (Buzz, gespeeld door Al-Hassan Ly die soms ook meisjes stiekem filmt wat hem problemen oplevert) de drone is die alles gefilmd heeft.

Een achtervolging op het dak van een appartementsblok levert niets op. De jongen kan ontkomen mét de geheugenkaart terwijl een agent de drone tegen de grond stukslaat. Mocht de video openbaar worden dan kan dat het BAC-team duur komen te staan, en moeten ze hun optreden wellicht verklaren aan Interne Zaken. Buzz gaat naar de kebabzaak van Salah. Ook Le Maire, zijn aanhang en de agenten komen er aan. Daar wordt de spanning op de spits gedreven omdat iedereen andere belangen heeft. De inwoners voelen dat ze als een stuk stront behandeld worden door de BAC, Vetkuif stelt vast dat er nooit ‘sorry’ gezegd mag worden door het team, en in de kebabzaak zien sommigen de video dan ook als het ultieme wapen om de BAC op te kunnen zien doeken.

Uiteindelijk zien de jongeren in dat ze aan geen van de kampen, Le Maire of Salah, iets hebben en dat zal de voedingsbodem vormen voor hun eigen opstand. Een opstand – aanvankelijk nog speels in de scène waarin de agenten onder vuur genomen worden door kinderen met waterpistooltjes waarna de sfeer van speels gaandeweg naar ronduit grimmig overslaat - tegen de brainwashing – Chris pepert Issa namelijk in dat ie moet zeggen dat ie domweg gevallen was (waardoor hij zowel een slachtoffer is van fysiek geweld – de rubberkogel, marteling – hij wordt een lesje geleerd door voor de leeuw gegooid te worden waardoor ie uit schrik in zijn broek plast en daarvoor uitgelachen wordt en psychologisch geweld )  – tegen het machtsmisbruik van de BAC maar ook tegen hun eigen spirituele/religieuze leiders die in hun ogen corrupt zijn omdat ze wantoestanden onder de mat vegen door het op een akkoordje te gooien met de anderen (in hun eigenbelang).

Les Misérables is een indrukwekkende prent die doet nazinderen. Puike regie. Puike acteerprestaties van zowel de kinderen als de volwassenen. Een absolute aanrader en terechte inzending voor de Oscars in de categorie Beste Buitenlandse Film.

< Bert Hertogs >

Les Misérables is nu beschikbaar op DVD.