Recensie K.A.L.M. ★★★★

Menen ze dat nu echt Warre Borgmans en Katelijne Verbeke? Dat ze in een uur een c-uur-sus komen geven hoe je tot innerlijke rust kan komen en een beter mens kan worden? Die vraag stelden we ons niet alleen bij het lezen van de promotekst maar ook nog eens tijdens K.A.L.M. zelf, waar Dimitri Leue de tekst voor schreef. Zo herkenbaar en geloofwaardig – en bij momenten ook een beetje zoals dat hoort saai (die oeverloze herhalingen, verwijzingen naar wat we al ‘geleerd hebben’ inclusief de overdadige herhaling als humoristisch stijlfiguur met de X-Y grafiek die op alles toepasbaar blijkt)  – is de voorstelling dan ook die je het gevoel geeft in een of andere zelfhulpgroep beland te zijn. ‘U bent niet alleen’ klinkt het dan ook uit Warres mond. Verder noteren we: ‘Hier zitten de moedigen. U heeft de eerste stap al gezet.’ waarna ie ons oproept om om ons heen te kijken. Het publiek blijkt daar nogal schuchter voor waarop de acteur de twijfelaars over de streep trekt met: ‘Van rondom u heen kijken verspreidt u geen virussen.’ Dat experten-toontje hoort bij het concept. Het geniale van dit stuk is namelijk dat je pas achteraf beseft hoe ingenieus alles in elkaar steekt. Pas op het einde komt de kater Noster dan ook op de koord.

Op rustgevende achtergrondgeluiden van vogels neemt het publiek bubbel per bubbel plaats in de zaal. Katelijne en Warre staan dan al op het podium. Die laatste had ondergetekende gespot en gesticuleerde vanop het podium met ‘Kijk, hier staan we dan in deze corona-omstandigheden’. Om maar te zeggen dat ook de contacten tussen journalisten en artiesten anders verlopen. Even napraten tussen pot en pint na de voorstelling in een artiestenfoyer zit er niet meer in omdat de publiekstroom en de productiestroom meer dan ooit gescheiden worden. Dat is ook soms knap lastig. Zo durfden we vroeger wel vaker al eens aan de mengtafel vragen welke muziek ze nu weer voor die ene scène gebruikten. Het ziet ernaar uit dat het nog even zal duren eer dat allemaal terug mogelijk zal zijn. Meer dan ooit moeten we dus terugvallen op onze eigen notities. Want wat Warre op het einde ook mag verklaren als professor Rik Willems, een boek is niet uitgegeven, laat staan dat zijn personage hem achteraf zou kunnen signeren. Ook dat is iets waar het publiek nog een tijd op zal moeten wachten: meet and greets zullen nog niet voor morgen zijn.

Dimitri Leue kennen we om zijn teksten die verwijzen naar het geloof. In K.A.L.M. is dat niet anders. Kater Noster verwijst naar paternoster, en het thema van de voorstelling zelf gaat in se over een beter mens worden voor jezelf en de anderen. ‘C-uur-sus’ en ‘zus en zo’ behoren overigens naast ‘Kater noster’ tot de betere taalvondsten van Leue in deze tekst. Wat de voorstelling zo boeiend maakt, is dat de theorie met een powerpoint afgewisseld wordt door rollenspel tussen de twee proffen. Leue laat zijn acteurs echter een stuk verder gaan dan wat we gewend zijn tijdens dergelijke vormingsavonden. Katelijne en Warre mogen dus opbouwen, of wat daarvoor mag uitgaan, en op een moment wanneer het heftig wordt en je zelfs even twijfelt of en in hoeverre er nog gespeeld wordt – stappen ze doodleuk uit hun rol. Dat levert onder andere een megacontrast op tussen een scène die zeer diep gaat en een seconde later gewoon overgaat in extreme luchtigheid. Dat snelle schakelen, Borgmans en Verbeke kunnen dat, en het publiek gaat er moeiteloos lachend in mee. Qua timing is dat ook welgekomen, die ontspanning na zo’n heftig moment. Het toont aan wat een klasbakken op het podium staan en hoe slim de tekst in elkaar steekt.

Uiteraard gaan we de negen stappen om kalm te worden niet uit de doeken doen, daarvoor moet je gewoon naar K.A.L.M.  gaan kijken. Die letters staan trouwens voor: Kijk, Adem, Laat los en Mediteer. Te merken aan de reacties van het publiek zijn de stresserende situaties die de proffen uitbeelden erg herkenbaar. Er wordt dan ook behoorlijk wat afgelachen. En zoals het een goede presentatie betaamt, gaan de twee ook in interactie met het publiek en wordt er zelfs afgesloten met een vragenronde. Wat was er herkenbaar? Hoe kon deze situatie minder stresserend verlopen? Samen met de toeschouwers gaat het duo op zoek naar mogelijke antwoorden aan de hand van concepten als de cirkel van invloed, waar het op het gemeenschappelijke deel, het punt van engagement volgens ons soms ronduit vierkant draait. Veel stress is dan ook gerelateerd aan de huisgenoten beaamt deze voorstelling al bij de start die heel wat hapklaar sloganesk taalgebruik die blijft hangen bovenhaalt en zo erg realistisch weet na te bootsen hoe hol dergelijke mindfulness- en bij uitbreiding andere cursussen zijn. ‘U bent de kapitein van uw eigen schip’, ‘offline zijt ge on’, ‘een schaap gaat niet tegen de stroom in, een zalm té’, ‘hulp helpt’ en ‘hoe meer wifi hoe minder bereik’ luidt het onder andere.

Wat K.A.L.M. zo ingenieus en intrigerend maakt is dat het zelfs op het einde van de voorstelling voor heel wat toeschouwers niet geheel duidelijk is of de ganse voorstelling nu al dan niet mindfulness en alles errond in z’n blootje zet. Het taalgebruik is dan ook eerder ernstig, de theatervorm educatief zodat die scherpe kritiek over zowel inhoud als vorm heel subtiel aangebracht wordt. Het minst subtiel is wellicht in dat alles de live a capella versie van Ingeborgs ‘Gratitude’ door Katelijne als professor Sonja Verhaeren, die alle subtiliteit even overboord gooit. Tussen theorie en praktijk zit soms een (immense) kloof. De verdienste van deze productie is dan ook dat die dat hier durft aan te stippen binnen of buiten de cirkel van invloed. 

< Bert Hertogs >

Credits:
Tekst en coach : Dimitri Leue
Spel : Katelijne Verbeke en Warre Borgmans
Foto en trailer : Stijn Coene
Techniek : Stef Appelen en Ward 
Producent : Koortzz