Recensie Yellow ★★1/2

Yellow, dat online in première ging, maakt samen met Black en Red (die samen de kleuren van de Belgische vlag vormen) deel uit van de trilogie The Sorrows of Belgium dat Luk Perceval schept. Wat vooral opvalt in deze productie die start en eindigt met beelden in kleur maar het grootste stuk in zwart wit toont, is dat Perceval ook nu de draak durft te steken met een thema, in dit geval de collaboratie van Vlamingen met Hitler tijdens de Tweede Wereldoorlog. Perceval doet dat weliswaar op een subtiele manier. Zo zoomt ie vooral in op lichaamstaal, met name gezichtsexpressie in de beeldvoering. Expressie die sowieso iets theatraals in zich had (kijkt u maar naar redevoeringen van Hitler en co) destijds. Er wordt dan ook in deze voorstelling stevig gegesticuleerd, wat het allemaal anno 2021 behoorlijk grotesk maakt. Dat in combinatie met stemvervorming zodat de acteurs klinken alsof ze in de jaren ’40 iets zeggen, met overgesatureerde en vooral scherpe hoge tonen en een taalgebruik dat van vorige eeuw dateert (‘alles is armoeiig’ …), geeft het geheel weliswaar iets authentieks maar ook komisch vanuit een hedendaagse blik bekeken. Wellicht daarom voelt Yellow bij momenten dan ook niet van deze tijd en dus wat bevreemdend aan, wat de spanningsboog (de soms slepende voorstelling van twee uur duurt makkelijk een kwartier te lang) doet verslappen, het narratief, de dramaturgie en inleving van de kijker niet ten goede komt.

Perceval speelt in Yellow echter vooral met het bezetene, het fanatisme in de blik van Oscar Van Rompay (priester-nonkel Laurens) bijvoorbeeld maar ook in diens retoriek over ‘de perfide Joden’. De naïviteit komt aan bod alsook hoe misleid deze Vlamingen zijn geweest of op zijn minst blindelings in loze beloften geloofden. Dat de bevelen aan het front bijvoorbeeld in het Duits gebeurden en Jef, lid van het Vlaams Legioen aan het Oostfront, geen Vlaamse meerdere kende, vernemen we zo. En dat terwijl net deze Vlamingen het zo verfoeiden dat hun soldaten tijdens WO I Franstalige bevelen moesten slikken. Zij zagen dat ze die ook nu opnieuw niet in hun moedertaal kregen maar in het Duits wat voor hen dan ook een bittere pil om te slikken was. Ook het oorlogsverleden uit WO I blijkt geïdealiseerd: ‘Onze pa zat niet aan het front …’. Vraag is ook of en in welke mate er nog wat aan Vlaamse identiteit overgebleven zou zijn, mocht Duitsland WO II gewonnen hebben …

Maar ook dat de omstandigheden veel minder gunstig waren dan verwacht, wordt aangestipt. Sterker nog, sommigen dachten dat de oorlog snel voorbij zou zijn, niet dus. Knap is dan ook de boog die je de collaborateurs ziet maken van overmoedig en fel begeesterd over moedeloos wanneer Hitler zich van kant heeft gemaakt, tot terug stilaan opverend op de tonen van ‘Deutschland über alles’ op muziek van Joseph Haydn hopend dat hun dag ooit terug aanbreekt dat er een nieuwe wereldorde waar ze toen al (naïef) van droomden, komt. Ook de brieven die Jef schrijft van aan het front kennen een totaal andere teneur van naïef jong gedreven, beslist ‘Wie niet meekan wordt naar huis gestuurd’ tot moedeloos (‘we kunnen geen kant meer uit’).

De hypocrisie van de groepering komt ook aan de oppervlakte in de scène waarin gesteld wordt dat Staf (Peter Seynaeve), lid van de Dietse Militie-Zwarte Brigade steeds minder zwart geklede collega’s zag op het openbaar vervoer naarmate hij dichter bij huis kwam uit angst voor de reacties van de inwoners: ‘Mensen kijken naar je alsof je schurft hebt’.

Perceval toont het fanatisme als een soort cult, een soort sekte, en de erotische laag (lang niet alleen met het voetgestamp dat we Lien Wildemeersch als Mie, lid van de Dietse Meisjesscharen zien uitvoeren) is duidelijk aanwezig. Eigenlijk worden de collaborateurs als een soort gangbang met kleren aan getoond die elkaar opfokken, ook in hun non-verbaal spel. Naar het einde van Yellow zien we Valéry Warnotte (de Belg Léon Degrelle, oprichter van de fascistische beweging Rex en actief in het Waals Legioen) in een homo-erotische scène meer dan flirten wat met Philip Kelz (Otto Skorzeny, Oostenrijker en een gelauwerd officier bij de Waffen-SS). Hij masseert hem. En dat terwijl homo’s tijdens WO II naar de concentratiekampen gestuurd werden. Kortom: enige provocatie is Perceval ook in Yellow niet vreemd en hij durft ook de hypocrisie rond geaardheid aan te kaarten bij extreemrechts. Ook waarom enkel mannen opgeroepen werden, wordt bekritiseerd. Zo horen we Marije (Chris Thys) zeggen: ‘Mocht ons Mie een jongen zijn ik zou ze meteen laten gaan. Maar onze Jef is zo ne stille.’

Yellow legt – terecht – de diepmenselijke tragedie niet bij de Vlaamse collaboratie, maar bij de Joodse Channa (Maria Shulga, hier in een bijrol) die als Joodse streng opgevoed is, beter moest zien te presteren dan anderen en zich altijd perfect moest zien te gedragen, en Hubert (Bert Luppes), de broer van Staf die niets met de collaboratie van doen heeft, sterker nog Channa onderdak geeft en laat schuilen bij hem. Tevergeefs, ze zal opgepakt worden en op een transport gezet naar Polen.

Conclusie: Yellow is not the new Black

< Bert Hertogs >

Credits:

Muziek
Sam Gysel

Regie
Luk Perceval

Dramaturgie
Peter van Kraaij, Steven Heene, Margit Niederhuber

camera en montage
Daniel Demoustier

decorontwerp
Annette Kurz

assistent decorontwerp
Sammy Van den Heuvel

kostuumontwerp
Ilse Vandenbussche

lichtontwerp
Mark Van Denesse

bewegingscoach
Ted Stoffer

regieassistent
Liesbeth Standaert

productieleiding
Els Jacxsens

1ste inspiciënt
Marijn Vlaeminck

technische productieleiding
Chris Vanneste

geluidstechniek
Bart Meeusen, Frederik Vanslembrouck

podiumtechniek
Eddy Deschepper, Ramon Blancquaert

lichttechniek
Sander Michiels

kleedster
Micheline D‘Hertoge

taalcoach
Elke De Brouwer

audio post-productie
Ioana Mandrescu

stage scenografie/kostuums
Chloé Wasselin

stage regie
Delphine Delabeye en Zephyr Brüggen

stage dramaturgie
Martijn Gielen, Ingrid Haugen, Emmeline Henderickx

stage productie
Fine Stoffels

deze productie werd gerealiseerd met de steun van The Belgian Tax Shelter

coproductie
Landestheater Niederösterreich, Le Manège Maubeuge