Recensie Julie ★★★★

Ik weet niet wat het is, maar toneelstukken waar een tragische vrouwenrol centraal staat, trekt me al jaren aan. Komt het omdat vrouwen overtuigd zijn dat zij tot het sterke geslacht behoren, en wanneer we dan zo’n exemplaar te zien krijgen dat er helemaal onderdoor gaat, totally wasted is … die pijn, die mislukking, die fundamentele eenzaamheid van haar me zo weet te intrigeren? Wellicht. Een van de actrices van het moment die ik zo waanzinnig goed dergelijke rollen spelen vind is Vanessa Kirby (bij het grote publiek gekend om haar rol als de White Widow in Mission Impossible maar die het best tot haar recht komt in psychologische rollen zoals Pieces of a Woman dat sinds vorig jaar op Netflix te zien is en waarvoor ze o.a. op het Filmfestival van Venetië bekroond werd als beste actrice). In 2018 mocht ze de hoofdrol spelen in Julie, naar August Strindbergs Miss Julie in een regie van Carrie Cracknell. Samen met Eric Kofi Abrefa (Jean) en Thalissa Teixeira (Kristina) slaagt ze erin het stuk dat bewerkt werd door Polly Stenham naar een hoger niveau te brengen. Sinds kort kan je op het streamingplatform National Theatre at Home dat gecreëerd werd tijdens en door de coronapandemie (opnieuw) naar deze voorstelling kijken.

Een mislukte dertiger, dat is Julie die door en door eenzaam is. Haar vader zit er warmpjes in, maar zij niet. Zij zag haar relatie op de klippen lopen en financieel zit ze aan de grond. Enigszins beschaamd slaapt ze dan ook weer terug in het ouderlijk huis in haar bed waar ze als tiener al in sliep. Ze feest, ze drinkt, ze snuift een lijntje … en lijkt het erg naar haar zin te hebben. Alleen heeft ze niet zo gek veel vrienden. Wie er op haar feestje is, weet ze niet. De enige die dat blijkt te beseffen en haar daarop weet te attenderen is Jean, de chauffeur van haar vader die een relatie heeft met de bediende Kristina. Julie blijkt een mooi voorbeeld van een kind dat opgegroeid is en het in die tijd heeft moeten stellen zonder vaderfiguur omdat ie de rol koos van de grote afwezige. Julies moeder is recent gestorven. Julie vond haar en ze heeft kennelijk dat trauma nog niet helemaal verwerkt vandaar ook dat ze aan escapisme doet.

Al vroeg in de voorstelling klinkt het ‘She’s out of control’. Julie is dan ook een voorstelling die over mentale gezondheid gaat. We horen dat ze aan de xanax zit, om haar paniek- en angstaanvallen te kunnen beheersen. Jean weet dat diegenen die zijn komen fuiven niet haar vrienden zijn. Sterker nog, ze lijken de jarige uit te lachen volgens hem.

Kristina studeert ondertussen wiskunde, en wil kennelijk iets van haar leven maken. Zij heeft de ambitie die Julie niet (meer) heeft. En Jean, die jaagt een droom na om een restaurant te openen. Liefst met Julie die dan voor het startkapitaal kan zorgen. Maar de wilde nacht waarbij ze met elkaar vrijen, eindigt erg laat, of heel vroeg, het hangt ervan af hoe je naar het begrip tijd kijkt met een reality check. De erfenis van haar moeder zit in een trustfonds waar Julie op dit moment niet aankan. Zelfs een vliegticket regelen, zit er dus niet in.

Julie gaat dus over vast zitten in een uitzichtloze situatie waarbij je je fundamenteel eenzaam voelt. Jean en Julie lijken erop los te leven maar zitten eigenlijk vast. Door Jean finaal Julies lichaam te laten ontdekken, toont Strindberg dat we gevangen zitten in onze situatie en dat er een kettingreactie volgt. Gesuggereerd wordt zo immers dat Jean de volgende zal zijn die zijn dromen niet zal kunnen waarmaken dat ie dat op een bepaald moment zal beseffen en dan ook op zijn manier de handdoek zal gooien.

Julie vormt voornamelijk een dialoog tussen Eric Kofi Abrefa en Vanessa Kirby. Het knettert heerlijk tussen die twee, ze mogen dan ook een rijk scala aan emoties tonen, hij mag de platte wat naïeve opportunist uithangen die door een nacht met haar te slapen denkt een nieuw leven te kunnen beginnen, zij mag hem verleiden, het personage Kristina geruststellen dat ze nobele plannen heeft met hem (wat uiteindelijk niet zo blijkt) wanneer zij al gaat slapen. En tijdens de vroege uurtjes ’s ochtends leidt dat tot een heerlijk spel van aantrekken en afstoten, van de twee uitersten: sensueel, verleidelijk, speels en flirterig enerzijds, bits, zeer scherp en ruziënd anderzijds.

Die spanning tussen die twee, dat levert vuurwerk op en maakt ontegensprekelijk de kracht van dit werk uit. Een van de sterkste passages vinden we dan ook wanneer Eric Kofi Abrefa als Jean stevig verbaal mag inhakken op Julie: ‘I feel sorry for you. I actually do. Lying at the bottom of the garden. You thought you were in some sort of painting, didn’t you? When, actually, you looked like any other lazy, overgrown woman child asleep with her mouth open and a cigarette burning on a Monday afternoon.’ Ook ‘Ik heb dieren gezien met meer waardigheid in hen.’ en ‘Het was te gemakkelijk om jou te veroveren.’ zijn best scherp waarin Jean zijn frustratie om zijn lot projecteert op Julie die zelf niet bezig is met bezit en geld, toch minder dan Jean: ‘Just money, money, money, money and then we die’ klinkt het opvallend – maar best wel correct – nuchter over hoe de wereld in elkaar zit, uit haar mond. Zo naïef blijkt ze dus niet te zijn. Later herhaalt ze dat nog eens: ‘Money isn’t everything you know and love is a joke.’

De filosofische toer gaat Julie op in ‘Before we are born there’s the wonderful nothing.’ Waarna ze te horen krijgt dat Jean gelovig is, wat hem dan weer in haar ogen naïef maakt. Mood swings krijgen we dus niet alleen te zien maar ook de psyche van de personages wordt constant bijgesteld, anders ingekleurd waardoor je als kijker achteraf ook een labiele, of toch op zijn minst niet zo heldere kijk op hen krijgt. “OMG. You believe in God? WOW. It’s like believing in Santa. It’s sweet.’ waarna Jan cynisch jaloers blijkt om Julies tijd: ‘Dat je tijd hebt om jezelf te kwellen, dat noem ik pas luxe.’ luidt het.  En Kristina? Die blijkt als enige nog over een moreel kompas te bezitten terwijl Julie en mogelijks ook Jean als volgende de weg kwijt zijn (maar dat nog niet beseffen).

< Bert Hertogs >

Julie is nog tenminste tot 10 januari 2022 beschikbaar op The National Theatre at Home.