Recensie Mensenlandschappen ★★

Elk jaar biedt de Zomer van Antwerpen wel minstens één voorstelling met een hogere instapdrempel, die met andere woorden wat meer highbrow is.  Mensenlandschappen, door Theater Zuidpool, naar het gelijknamige werk van de Turkse dichter Nâzim Hikmet behoort daar zeker toe. Met zicht op het Albertkanaal zit het publiek onder de Noorderbrug, Deniz Polatoglu en Juicy Dune IJsselmuiden staan op grote afstand van elkaar achter een muziekstandaard. Verderop zien we Jorgen Cassier zitten die voor de livemuziek instaat van de door het Oosten geïnspireerde composities die tevens van zijn hand zijn.

De afstand tussen publiek en spelers, nog eens versterkt door het feit dat de twee vrouwen hun tekst niet van buiten kennen maar aflezen vanop het blad waarin ook Turks te horen is dat simultaan vertaald wordt door de andere speelster en het feit dat we het werk van het trio door een hoofdtelefoon horen, vergroot alleen maar de afstand letterlijk en figuurlijk tussen ons en de inhoud van het werk. Komt daar nog eens bij dat het publiek, vooral dat rechts op de trappen zit, de ondergaande zon in tegenlicht voor een groot deel van deze voorstelling ziet, en we kunnen niet anders dan concluderen dat de vierde wand nog nooit zo dik aangevoeld heeft tijdens een voorstelling als deze in die veertien jaar dat wij verslag uitbrengen van podiumvoorstellingen.

Mensenlandschappen laat ook, zeker in het begin, heel wat personages op de luisteraar van dit live luisterspel (waarbij de actrices ook voor de bruitage zorgen die vooraf opgenomen is, maar ze wel live laten horen door een luidspreker tegen hun micro te houden). Die veelheid aan personages zorgt er echter voor dat heel wat toeschouwers in het begin alle moeite van de wereld hebben om te kunnen volgen. En de muziek gaat eigenlijk geen dialoog aan met de tekst, maar voelt vooral aan of die er los van staat. We hebben kortom niet het gevoel dat 1+1 hier drie is.

Hikmet schreef Mensenlandschappen toen ie een gevangenisstraf uitzat. Het poëtische verhaal dat zich in oorlogstijd afspeelt, gaat over een treinreis van Istanboel naar Ankara. In de uiterst descriptieve miniaturen over landschappen en mensen uit alle klassen (van een multimiljonair tot een arme), en het reizen zelf (zo beschrijft ie de stank van het zweet in een treinwagon erg treffend of wanneer de trein plots tot stilstand komt in een veld omdat er iemand aan de noodrem getrokken heeft nadat een man omgekomen is onder de trein, een man wiens lijk in de bagagewagon wordt gedropt nadat er gegist wordt of het om een ongeval dan wel een zelfmoord gaat), krijgen sommige personages soms een hoofdstuk, soms nauwelijks een paar lijnen mee.

Mensenlandschappen vraagt zich onder andere af waar het naartoe gaat met deze wereld. De vraag stelden we ons ook bij momenten over de voorstelling zelf, die ondertussen 75 minuten duurt en dus een kwartiertje ingekort werd in vergelijking met wat er in de programmabrochure staat. Maar zelfs dan nog keken wij twee keer op onze klok, na de 48^ste en 62^ste minuut. Wie ons kent, weet dat we een keer naar de klok kijken nog door de vingers kunnen zien, maar een tweede keer is het bewijs dat de voorstelling ons onvoldoende wist te boeien, en de spanningsboog niet optimaal is. Hier verliest Mensenlandschappen ons meermaals terwijl we weliswaar ook een aantal keer terug in de voorstelling geraakten met onze gedachten.

< Bert Hertogs >