Recensie Schaambot 1/2

“Content warnings: Seksueel geweld / taalgebruik + misogynie / misogynoir + racisme + Niet geschikt voor minderjarigen” hangt er aan een briefje op de deur van de Grote Zaal van deStudio bij Schaambot. We voelen plaatsvervangende schaamte. Het is al ver gekomen dat de creatieve sector zich met disclaimers als deze gaat bezig houden. Om wat te doen eigenlijk? Zich in te dekken tegen iets of iemand? Wat een zwaktebod!

Het is ook opvallend dat dat papiertje er wel in slaagt in wat de voorstelling 70 minuten niet gezegd lijkt te krijgen, een standpunt innemen namelijk. Ja, er worden vragen gesteld. Ja, verschillende perspectieven komen aan bod al moet gezegd dat Jef Geeraerts tijdsgeest nauwelijks of onvoldoende geduid wordt, wat we een ernstige tekortkoming vinden, en wat makkelijk/intellectueel onrechtvaardig om dat vanuit een 2023-bril te gaan beoordelen.

Maar ook daar durft Schaambot, dat meer neigt naar het wat gemakkelijk aflezen van tekst, en dus eerder als een literaire lezing aanvoelt met wat zijbedenkingen die geuit worden in de marge, veel te weinig mee aan te vangen. En de finale met een opsomming aan vrouwen en hun kenmerken (bij de seks) is niet alleen veel te lang op het einde, ze is vooral saai waardoor de voorstelling haar punt niet maakt maar het tegenovergestelde bereikt, ergernis opwekken; niet zo zeer om Black Venus, eerder om Schaambot.

Black Venus van Jef Geeraerts kreeg in 1969 de Driejaarlijkse Staatsprijs voor Proza. Enkele jaren later werd het als porno afgedaan hoewel er absoluut iets literairs in steekt al is het maar in de cadans bijvoorbeeld die de auteur gebruikt in zijn werk.

Waar het ons in Schaambot vooral aan stoort is het schaamteloze pleidooi voor middelmatigheid door Musia Mwankumi. Uiteraard verwachten wij dat mensen goed zijn in hun job, en als het even kan daarboven uit stijgen. Verder is ze er ook als de kippen bij om Valentijn Dhaenens mogelijke idee om haar te casten zodat het Congolees perspectief getoond en gehoord kon worden te counteren. Zelf was ze maar twee toen ze ocharme twee maanden in Congo is geweest. Ze kan dus onmogelijk die vertegenwoordiging op haar nemen, vindt ze.

Gaandeweg holt Schaambot zich onder andere met dat soort quotes bijzonder hard uit en wordt het wel heel erg wanneer Valentijn zelfs bevraagd wordt of hij nog steeds denkt dat theater grensverleggend moet zijn. Wat het wél moet zijn volgens ons, is ons doen nadenken, en emotie overbrengen. En daarin slaagt het duo totaal niet. Hun onderkoelde, zakelijke, rationele toon, niet zelden zichzelf indekkend, getuigt sterker nog van een ongeziene lafheid. Geef ons op zijn minst colère, verdriet, angst, eender welke emotie die de inhoud van zo’n boek met een mens doet. Laat dat horen. Laat dat zien. Maar dat krijgen we helemaal niet voorgeschoteld. Verder dan Valentijns analyse dat Black Venus mogelijks als een biecht van de auteur kan gelezen worden, komt de voorstelling niet.

Schaambot ontwijkt dan ook te veel. De poging om de schaamte in stilte te dragen komt niet over. Wanneer zij aan hem vraagt wat ie van die kinderverkrachting in Black Venus vindt erbij vragend aan Valentijn of zijn kind niet ongeveer dezelfde leeftijd heeft, blijft het onder andere stil…

Wat theater volgens ons moet doen, is emo overbrengen, onder onze huid kruipen. Daar slaagt Schaambot totaal niet in zodat het uiteindelijk een lange zit van 70 minuten wordt. 70 minuten die aan een tergend traag tempo voorbij gingen waarbij we minstens twee keer op onze klok keken.

Het hoogtepunt? Het moment dat een man de zaal verlaat terwijl Musia net aan de tekst kwam dat er wellicht fans van Valentijn in de zaal zitten, waarop die laatste, verwijzend naar de man die de zaal verliet fijntjes meegaf dat die man alvast niet tot die groep behoorde. Het was dan ook een van de weinige, wat zeg ik misschien wel het enige moment, dat er wat emotie te bespeuren viel in deStudio.

Om kort te gaan: Schaambot is beschamend slecht en vooral hét bewijs dat theater dat met disclaimers werkt, niet werkt. Omdat disclaimers de facto in strijd zijn met hoe (goed) theater hoort te zijn. Gedurfd. Door een standpunt in te nemen. Door emotie te tonen. Door iets te willen overbrengen (zonder zich te verschuilen achter ‘maars’). Op dat vlak was - hoe ironisch! - die disclaimertekst veel gebalder en veelzeggender dan de voorstelling zelf…

< Bert Hertogs >