Recensie Io sono un errore ★★★★★

Met Io sono un errore, een onsterfelijke toneeltekst van een onsterfelijk kunstenaar onsterfelijk gebracht door Irene Urciuoli kende het Love and Beauty are the powers supreme festival in Troubleyn haar eerste Belgische première. Op 22 februari volgt er nog eentje: I believe in the legend of love door Ivana Jozic. Het risico dat je als journalist en medium loopt, is dat zo’n lofzang als te positief beschouwd kan worden door de maker, de performer en al wie meewerkte aan deze voorstelling. Maar dat risico nemen we er graag bij, al is het maar omdat we het hen zo hard gunnen, die afgunst en jaloezie die een recensie als deze die de monoloog bewierookt, kan veroorzaken onder andere kunstenaars.

Ziek, geestesziek (tong uitsteken, plots beginnen lachen, toename onrust halfweg …), bijwerkingen door medicatie? Het zijn de vragen die we ons stellen wanneer we Irene Urciuoli in een oude houten rolstoel, ingewikkeld in een wit laken met haar hoofd zachtjes van links naar rechts zien deinen in haar isolement/eenzaamheid doorheen de voorstelling. Dan weer knippert ze fel met haar ogen of bibbert ze met haar mond (koorts of is er meer aan de hand?). Zeer repetitief brengt ze volledig in het Italiaans de tekst ‘Io sono un errore’ wat zo veel wil zeggen als ‘Ik ben een fout’ als een mantra. Telkens ze die zin gezegd heeft, vult ze dat aan met een ‘omdat’-zin die haar stelling kracht bij moet zetten.

Ondertussen horen we in het briljante geluidsontwerp van Alma Auer ziekenhuisapparatuur. Gaandeweg komt er ook een hartslag bij, wordt de muzikale begeleiding ritmisch om na verloop van tijd ook de bijzonder gevoelige kaart te trekken met die ene viool die erin te horen is. Het is die emotionele rollercoaster, die dynamiek die ook volledig steekt in deze tekst die al van 1988 dateert, die zo extra versterkt wordt.

Het werk op zich leest dus als een partituur. En Irene Urciuoli mag dan in haar rol stellen dat ze ‘een vergissing is omdat ze niet kan acteren’, geloof ze niet, want wat zij hier neerzet, de emotionele bogen die ze maakt, de dynamiek in haar stem, tussen zacht en luid, tussen traag en snel, hoe ze de intieme ruimte bespeelt door centraal in het midden achteraan te starten, vervolgens naar rechts vooraan op de knieën sensueel beweegt om uiteindelijk links te eindigen … toont aan wat voor een straf talent ze is. De keuze om de voorstelling volledig in het Italiaans te brengen (er zijn boventitels voorzien) maakt niet alleen de tekst, maar ook het geheel sterker. We kunnen ons niet inbeelden dat die in een andere taal hetzelfde zou bereiken qua impact.  

Sinds 2018 maakt Irene Urciuoli deel uit van de Troubleynfamilie. ‘Belgian Rules/Belgium Rules‘ was haar eerste voorstelling met Jan Fabre. In november van dat jaar speelde ze mee in het 24-uur durende ‘Mount Olympus - To glorify the cult of tragedy‘ in New York en zaterdag was ze in Troubleyn nog te zien in het acht uur durende Peak Mytikas.

Io sono un errore gaat over het lichaam van een kunstenaar dat sterfelijk is, terwijl de geschapen kunst onsterfelijk is. Of de hartstochtelijke sublieme liefde door een andere hartstochtelijke sublieme liefde in de steek gelaten werd, of er begeerte in het spel was, vraagt ze zich af. Verder gaat de monoloog ook over ultieme artistieke vrijheid (nastreven), zich niet willen conformeren, laat staan rekening houden met wat anderen zouden willen dat men doet of zegt.

En toch zijn er momenten in Io sono un errore dat je denkt: “yeah right”. Wanneer Irene Urciuoli, Fabres quasi geloofsbelijdenis in een ziekenhuiscontext brengt bijvoorbeeld, wil ze meermaals een sigaret opsteken, maar zal ze het toch niet doen wanneer ze stappen in de gang hoort. Er is dus toch die angst om op de vingers getikt te worden aanwezig. Maar later zal blijken dat dat hoogstens van tijdelijke aard was of gespeeld wanneer de pointe op het einde komt, net voor de ultieme black out.

Ronduit poëtisch is de tekst over de sigaret die alle zintuigen weet te prikkelen. Toen Jan Fabre de tekst schreef was ik acht. Ik heb toen een keer getrokken aan de sigaret van mijn tante en was er doodziek van. Sindsdien raak ik geen sigaret meer aan. En toch lijkt de tekstschrijver de toeschouwer te willen verleiden, in de manier waarop ie lyrisch beschrijft hoe het is en voelt om het ding tussen je vingers te houden, het kleurenpalet dat een lucifer maakt wanneer je die aansteekt, de geur, de bewegingen van de slierten rook die boven je een weg banen door de lucht, zien. Het geniale zit ‘m ook in de contradictie hier. Zo geeft Irene Urciuoli de toeschouwer mee dat haar personage aan keelkanker lijdt. En dat bewieroken van die lucifer? Ze zal zelfs even doen alsof ze bijna haar vingers eraan verbrandt. Er zit dus wel wat subtiele en sublieme humor in deze monoloog.

Waarom ze onder andere een fout is? Omdat ze niet tot een ras behoort, een eenmansbeweging is, steeds nieuwsgierig is, de aartsvijand van zichzelf is, niet ziek is, niet bang is voor de dood, geen band heeft met de hedendaagse maatschappij, vervreemd is, najaagt wat ze niet kan, geen schaamte voelt, niet graag over zichzelf praat, het nieuws niet gelooft, niet kan acteren…

We herkennen onszelf enorm in enkele van bovenstaande omschrijvingen. Maar dat laatste? Dat is alleszins niet van toepassing op Irene Urciuoli’s acteerprestatie. Integendeel, hoe briljant was dit?        

< Bert Hertogs >

Io sono un errore is nog te zien bij Troubleyn op 13 (uitverkocht), 18, 19, 26 en 27 februari 2025. Aan jou om uit te maken of je concertnews.be gelooft of niet…

Credits:

Concept, regie, tekst Jan Fabre
Uitvoering Irene Urciuoli
Geluidsontwerp Alma Auer
Dramaturgie Miet Martens
Lichtontwerp & techniek Wout Janssens