Een laaiend enthousiast applaus mét tribunegestamp dat ontving Codebreakers in de Studio van Théâtre National in Brussel. Geheel terecht want dit is het soort voorstelling dat de wereld op dit moment meer dan ooit nodig heeft. Een productie die vergeten helden en heldinnen van hun generatie – die tegen de stroom durfden ingaan en de regels durfden te doorbreken, soms uit morele overtuiging – terug onder de aandacht wil brengen. Mensen met talent, met inzicht, die soms hun tijd ver vooruit waren en hun nek durfden uitsteken. Met soms desastreuze gevolgen. Het idee voor deze voorstelling ontstond toen Vladimir Steyaert (concept, tekst en regie) het verhaal rond Alan Turing te horen kreeg. Een Britse wetenschapper die erin slaagde om de gecodeerde berichten van de Duitsers tijdens de Tweede Wereldoorlog te decoderen met zijn machine ‘Christopher’. De man kreeg nooit de erkenning die hij verdiende omdat ie homoseksueel was. Hij werd zelfs veroordeeld in 1952 omwille van zijn geaardheid. Tot 1967 was het namelijk strafbaar in het VK om homo te zijn. Hij kon kiezen tussen een gevangenisstraf of chemische castratie. Hij koos voor het laatste. De man kwam aan zijn einde door cyanidevergiftiging. Het is onduidelijk of hij vermoord werd omdat ie te veel wist, dan wel zelfmoord pleegde of het om een ongeval ging. Ook is nooit onderzocht of het stuk appel waar hij uit gegeten had net voor zijn dood vergiftigd was. Dankzij hem – hij kraakte de codes die het Enigmatoestel van de Duitsers gebruikte om gecodeerde geheime boodschappen op te stellen tijdens de Tweede Wereldoorlog - zou de oorlog twee jaar korter duren en miljoenen mensenlevens redden. Pas in 2009, jaren na zijn dood werd ie in ere hersteld en volgden er postuum excuses van toenmalige premier Gordon Brown. Op 24 december 2013 ontving hij gratie van de Queen omwille van zijn geaardheid en werd dat uit zijn strafblad gehaald. In het naoorlogse VK regeerden de puriteinse, en preutse opvattingen.

“Het spijt me.” Het is een uitdrukking die we allemaal wel eens moeten maken, maar waarom hebben we spijt? Hebben we spijt om wat we gedaan hebben of omdat we er niet mee wegkwamen? Is het voldoende om “Sorry.” te zeggen, berouw te hebben of moet de ander ons berouw ook kunnen zien? Walter Bart en Matijs Jansen van Wunderbaum nemen hun publiek mee in een talkshow met de toepasselijke naam “Ik heb spijt” om al deze aspecten van spijt te ontdekken. Ze schuwen daarbij de maatschappijkritiek niet en houden hun publiek maar wat graag een spiegel voor. De ervaring leert dat we dit soort van op de maatschappij geënt theater wel mogen verwachten van een gezelschap als Wunderbaum, alleen bleven we in de uitvoering toch een beetje op onze honger zitten. We miste net dat ‘iets’ dat ons volledig kon begeesteren. Misschien misten we gewoon de vrouwen uit het gezelschap. Al beweerde Matijs in zijn rol van talkshow-host dat spijt toch vooral een mannen-zaak is … want hij had het ergens aan de toog gehoord van iemand die het in een “wetenschappelijk verantwoord artikel” op Facebook had gelezen.

Een muziektheatervoorstelling met poppen die zich onder andere liet inspireren op – duh – Billie Eilish dat is Killie Billie van Theater FroeFroe dat in deStudio onder luid applaus in première ging. FroeFroe flirt ondertussen steeds nadrukkelijker met het musicalgenre. We hopen dan ook dat het gezelschap ooit voor een volwaardige kindermusical met poppen gaat, want wat we nu van Fortress (Hanne Torfs, Ruben Den Brok en Anke Verslype) hoorden, deed hunkeren naar meer. Torfs speelt overigens in Killie Billie een dubbelrol: die van Diane en de bloemenfee. De voorstelling die schuldgevoelens van kinderen met gescheiden ouders de wereld wil uitkrijgen, krijgt door hen een eclectische soundtrack mee, die de bezoekers op het einde van de voorstelling ook op een schijfje mee naar huis krijgen. Zo is er de typische musicalsong (‘Harry en Diane’ en later de geüpdate versie ‘Danny en Diane’) waarin lichtjes over the top met barbiepoppen het te mooi om waar te zijn, ideale sprookjeshuwelijk bezongen en dus ook bekritiseerd wordt. Met stip is de mash-up van drie nummers waarin Harry, die als homo is ingetrokken bij ‘zijn poepengaatje’ Frank en op een EDM-party zit te feesten in een club terwijl de bedrogen Diane tegelijkertijd voor stevige rock gaat zodat ze haar woede daarin kan uiten, afgewisseld met de gevoelige ballade van Billie die alleen op haar kamertje zit te zingen over wat er op haar hart ligt, erg straf en impactvol.

‘We are in this together’ wordt geprojecteerd net voor de laatste black out en het applaus volgt van Race. Dat vat meteen ook de voorstelling naar de tien jaar oude tekst van David Mamet samen die wel erg actueel is. Racistisch en seksistisch gedrag (soms heel subtiel ook in het zachtjes ‘Zeg ‘ns meisje’ fluisteren van Brown op een jazzy klankbedje van pianomuziek te horen, refererend naar de hit van Paul Severs) zien we de vier personages ondergaan én begaan. Aanvankelijk lijkt het alsof de voorstelling maar om één ding draait, het al dan niet aannemen van een zaak om Charles Strickland te verdedigen in een zedenzaak. Hij wordt verdacht van het verkrachten van een zwart meisje. Vandaar ook dat ie gaat aankloppen bij het advocatenduo Jack Lawson & Henry Brown. Die laatste – zijn achternaam heeft ie niet gestolen – is zwart, wat strategisch interessant kan zijn voor hem. De twee willen stagiaire Susan betrekken in de rechtszaal en stellen haar voor om een rollenspel te doen, het slachtoffer te spelen in een vergelijkbare jurk met pailletten. Door de focus te leggen op de jurk en het feit dat er nergens pailletten op de vloer gevonden werden in het dossier, terwijl volgens het slachtoffer de jurk van haar lijf werd gerukt, wil het duo aantonen dat dit een geval van wederzijdse toestemming was en dat zij zelf haar jurk heeft uitgedaan. Al snel wordt in Race niet het proces gevoerd – buiten de rechtbank wat ook zo eigen is aan de huidige samenleving – over een man, maar ineens van het ganse kwartet dat vol vooroordelen, racisme en seksisme zit. Hoewel Dirk Van Dijck als de ‘met een zilveren lepel in zijn mond geboren’ Charles Strickland en Jeroen Van der Ven als Jack Lawson een meer dan degelijke acteerprestatie neerzetten, verbleekt de hunne wat ten opzichte van die van Gorges Ocloo als Henry Brown en vooral Aminata Demba als Susan.

80 voorstellingen in 80 theaters deed Ian McKellen dit jaar al, het jaar waarin ie 80 werd. Daar voegde ie er sinds 20 september nog eens 80 aan toe in het Harold Pinter Theatre in Londen. In zijn solovoorstelling die nog tot 5 januari 2020 loopt, blikt hij terug hoe ie acteur werd, brengt hij fragmenten uit enkele opmerkelijke rollen die hij gespeeld heeft, én kijkt ie tevens ook vooruit. Zijn moeder vroeg hem vroeger of ie priester, leerkracht of ingenieur wou worden. McKellen zag eerder iets in journalistiek of zo. Toen ie drie was, zag ie de draden al hangen bij Peter Pan in het Palace Theatre in Manchester en zag hij dus door de productie heen. Hij zag zich nog wel backstage werken in het theater. Toen zijn ouders en hem de trein moesten halen en nog voor het einde de zaal moesten verlaten, keek de kleine Ian nog een keer om. Toen hij de sterrenhemel zag die nagebootst werd, wist ie dat ie meer van dat wou. Acteren dat zou ie zijn leven lang wel doen in amateurgezelschappen, dacht hij. Dat ie het beroepsmatig is gaan doen, is gewoon het resultaat van geluk en geen andere job die hij geschikt vond om geld mee te verdienen opdat ie toneel zou kunnen blijven spelen in zijn vrije tijd.