Met Cardillac van Paul Hindemith uit 1926 presenteert Opera Vlaanderen de dertigste en laatste regie in ons land van regisseur Guy Joosten. Opera Antwerpen is daarvoor een toplocatie omdat de voorstelling is vernoemd naar het hoofdpersonage, een goudsmid. Op een boogscheut van het operahuis bevinden zich immers allerlei goudhandels en diamantzaken. Zeker, het is een verdienste van Aviel Cahn dat ie tijdens zijn periode als intendant van Opera Vlaanderen, ook koos voor niet vanzelfsprekende titels, opera’s die in de vergetelheid zijn geraakt, die bijvoorbeeld gemaakt werden in het interbellum, maar waar wel enkele pareltjes in zitten (zoals ‘Das Wunder der Heliane’ van Korngold). Sommige van die opera’s hebben immers zuiver om politieke redenen hun weg niet gevonden naar het brede publiek omdat de tijdsgeest tijdens of net na de creatie van het werk niet gunstig bleek, of de componist in ongenade was gevallen. Maar net als vergeten groenten, zijn sommige opera’s ook gewoon vergeten omdat ze niet lekker smaken, of een bijsmaak (denken we maar aan pastinaak) hebben. Dat geldt voor Cardillac. Je weet immers al van bij het begin wie de dader is van de verschillende moorden in de stad. Moorden die steeds plaatsvonden nadat het slachtoffer in kwestie zich een juweel had aangeschaft bij Cardillac. Daardoor is de opera geen thriller, geen crimi en al helemaal geen whodunnit, laat staan spannend. Maar eerder iets dat vis noch vlees is en ons wellicht daarom op onze honger liet.

Torenhoge verwachtingen hadden we voor Les pêcheurs de perles bij Opera Vlaanderen. Dat komt zo. 12 jaar geleden programmeerde de toenmalige Vlaamse Opera in de Koningin Elisabethzaal twee concertante voorstellingen van deze wondermooie operavoorstelling, Bizets eerste opera die hij op 24-jarige leeftijd schreef, is het. In de cast zagen we toen Annick Massis (Leïla), Marc Laho (Nadir), Geert Smits (Zurga) en Kurt Gysen (Nourabad) aan het werk. Sterke timing was het ook van het operahuis omdat net in dat seizoen de tv-reeks ‘De parelvissers’ op de buis kwam. Het hoofdthema, het erg meeslepende ‘Au fond du temple saint’ komt overigens meermaals terug in die tv-reeks. Dát en een ijzersterke cast in combinatie met een piekfijne muzikale uitvoering onder leiding van Patrick Fournillier en Kurt Bikkembergs als koorleider, zorgden moeiteloos voor kippenvelmomenten destijds. Zeker toen de volledige Koningin Elisabethzaal achteraf – geheel terecht - een staande ovatie van jewelste gaf in combinatie met een daverend applaus. Nooit hebben we sindsdien een concertante opera zo’n geestdriftig applaus en staande ovatie zien weten krijgen. Wat waren we toen erg blij dat deze productie in ons toenmalig -26 jongerenabonnement stak! ‘Zou Opera Vlaanderen, twaalf jaar later, dat succes, deze keer in een scenische vorm nog eens dunnetjes kunnen overdoen?’, was dan ook dé vraag die op onze lippen brandde. Honderd minuten na de start van de voorstelling die net als 12 jaar geleden eindigde met waanzinnig applaus en volledig staande ovatie op de parterre, kunnen we u het antwoord geven. Ja, en of!

“’t is genieten hé!” horen we een toeschouwer tijdens de pauze van Don Pasquale zeggen in de Munt. En of het genieten is! Enerzijds is er de erg eclectische muziek van Donizetti die het romantische duet, de klaagzang, de serenade, de wals, enz. laat horen. Niet zelden spot ie in zijn libretto ook daarmee. Zo wordt vakkundig de serenade in het belachelijke getrokken of het overdreven lang vibrato zingen. Anderzijds is er de ijzersterke personenregie van de Franse regisseur Laurent Pelly die resoluut de humoristische kaart trekt, hier voorgesteld als een komedie die knipoogt naar de deurenkomedie. Het is vooral de tandem Michele Pertusi (Italiaanse bas) en Danielle De Niese (Australische sopraan) die van deze operavoorstelling een waar feest maken voor oog en oor.  Beiden zingen niet alleen erg goed, ze brengen hun rol met ontzettend veel spelplezier. De manier waarop ze acteren is gewoon geweldig en van exquis niveau. In die mate dat we – en dat is eerder zeldzaam bij opera – deze productie gerust een tweede keer zouden willen zien.

‘Uit een dodenhuis’ van de Tsjechische componist Leoš Janá?ek is tevens zijn laatste opera geworden en is gebaseerd op de semi-autobiografische roman van Fjodor Dostojevski. Regisseur Krzysztof Warlikowski plaatst het rauwe van het gevangenisleven in de schijnwerpers. Waar er gedeald wordt, wapens zo maar binnengesmokkeld kunnen worden, bewakers omgekocht en gevangenen afgeranseld door het personeel dat zich kennelijk wil afreageren op hen. Hoewel de ganse opera, die uit drie bedrijven bestaat en de Munt zonder pauze presenteert over een uur en veertig minuten, de kaart trekt van het humanisme, gevangenschap en machtsmisbruik aankaart, en leest als een pleidooi voor vrijheid (zeker in de slotscènes) en menselijkheid in de geest van Michel Foucault wiens teksten geprojecteerd worden bij aanvang van de voorstelling, weet de productie ons onvoldoende bij de les te houden. Dat komt omdat de personages niet lang genoeg voorgesteld worden (de expositie is te kort), en er een vierde wand gebruikt wordt (Alexandr Petrovi? Gorjan?ikov zien we als politiek gevangene aankomen, zijn bezittingen in een bakje doen voor scanning en afgeranseld worden achteraan links achter tralies). Wel sterk is het gebruik van die roosters in het eerste bedrijf waarbij een acteur simultaan met de muziek van het orkest de metalen klank van die tralies laat horen wanneer hij kort en snel na elkaar herhaald een X krast tegen de tralies met een voorwerp.

Een bijna onophoudelijke reeks vragen vuurt de Blinden van LOD Muziektheater, Josse De Pauw, Collegium Vocale Gent en KVS op de toeschouwer af. 9 blinden zien we die niet weten waar ze zijn. Ze bevinden zich op een eiland (op een schip, of is het een heuvel?) maar hun leider is ervandoor. Al lang, veel te lang. Sindsdien is het er koud geworden (wat tevens figuurlijk geïnterpreteerd kan worden). Hij was oud. Naar verluidt zou ie naar de zee zijn gegaan, naar de vuurtoren. Deze nieuwe situatie splijt de groep in twee, de meesten blijven passief en denken dat door te wachten het probleem wel opgelost zal geraken. Een, een zwarte, waagt de sprong toch en gaat op verkenning terwijl de rest het houdt op gissingen waarbij ze het moeten stellen met hun andere zintuigen die wel functioneren. Wanneer plots blijkt dat een van hen dood is, slaat de sfeer wat om. Wat als ze niet waren blijven wachten, dan was die man misschien niet doodgegaan? En is de hoop leggen op een vondeling, een baby, niet ietwat naïef voor die negen? Net als die stelling: ‘Hij zegt dat ik op een dag weer zal zien.’? Of is dat net de essentie van geloof, van hoop?