Het is al ver gekomen in onze maatschappij dat een theatervoorstelling en het onderwerp dat die aansnijdt zich moet verdedigen. Als je de webpagina van het Zuidelijk Toneel erop naslaat, kom je toch tot die indruk. Nochtans zou geen enkele kunstvorm zich moeten verdedigen om weet ik wat. In dit land en zeker ook bij onze noorderburen zou er zoiets moeten bestaan als vrijheid van expressie, meningsuiting, en ook persvrijheid. Of het thema, in dit geval wordt niet alleen de mogelijke psyche van Michelle Martin blootgelegd, maar vooral de mechanismes die tot sadisme leiden, nu gevoelig ligt of niet, doet er niet toe. Makers moeten grenzeloos kunnen creëren en vooral durven. Ook, maar niet alleen omwille van dat getoonde lef op het podium en de ijzersterke tekst van Kristien Hemmerechts vinden wij de biografische fictievoorstelling De vrouw die de honden eten gaf een van de beste van dit jaar.

140 jaar oud is Vijand van het volk (1882) van de Noorse toneelschrijver Henrik Ibsen. En nog steeds is deze wrange komedie bijzonder relevant en zelfs voor ons – als we alleen al kijken naar hoe ons jaar er uit zag – bijzonder herkenbaar. Olympique Dramatique brengt verschillende acteurs samen over de generaties heen. Dat op zich levert naast de ijzersterke bewerking door Tom Dewispelaere, Joeri Happel en Lucie Plasschaert een uitermate boeiende voorstelling op. Één waar castleden die zweren bij freewheelen als een jazzmuzikant en zij die liever hun klassieke geschooldheid tonen door voornamelijk te volgen (weliswaar met wat eigen inbreng) wat er op papier staat, samen op het podium staan. Ijzersterk is de zeer bevlogen speech van Thomas Stockman, neergezet door Joeri Happel naar het einde van Vijand van het volk. Dan komt hij helemaal los te staan van de gemeenschap die hem eerst op handen droeg als voorbeeld maar dan als vijand uitspuwde. Die bijna transcendentale monoloog waarin ie zijn idealisme tentoonspreidt ten opzichte van de grote, domme massa ‘Het grote publiek heeft geen nood aan nieuwe ideeën, wel aan gevestigde ideeën’: dat is weergaloos theater dat we hier van Olympique Dramatique andermaal te zien krijgen.

Gen Z liet zich weer van haar beste kant zien in deStudio. We zaten tussen de studenten lerarenopleiding bij Klein Epos, de jongste voorstelling van Theater FroeFroe. Jongeren die straks het goede voorbeeld zouden moeten geven aan kinderen, bleken bijzonder puberaal, ja zelfs kinds te reageren op de voorstelling. Met gebabbel, gegibber, een ongepast grapje hier en daar, en wel eens iemand die het niet kon laten om naar de smartphone te kijken, en dat allemaal terwijl FroeFroe de voorstelling aan het filmen was wat gebruikt wordt in de sector zodat programmatoren die het volgend seizoen zouden kunnen boeken bv. Ik weet niet wat het is, wellicht ook mijn leeftijd, maar ik vind dat een deel van rotverwend Gen Z iets arrogants onaantastbaars uitstraalt. En dat terwijl Klein Epos gaat over groeipijnen en – jawel – maturiteit.

Hoe meet je de appreciatie van het publiek na een voorstelling? Eenvoudig, je analyseert het applaus. Wordt er een staande ovatie gegeven? Wordt er enkel in de handen geklapt? En zo ja, is dat dan geestdriftig; luid en snel, aarzelend en beheerst of gewoon? In de Monty was dat bij Dostojevski’s Misdaad en straf, zijn eerste werk dat ie schreef eerder een gewoon applaus. Verder kan je uiteraard ook om je heen kijken tijdens het stuk. Wat we merkten? Drie mensen verlieten voortijdig de zaal. Een studente die schuin voor ons zat en aanvankelijk ijverig aan het noteren was, liet na een tijd haar notitieboekje voor wat het was om op den duur stiekem met haar smartphone bezig te zijn die ze in haar juten hipster draagtas had steken. En dan is er nog het ongemakkelijk geschuifel van het publiek op hun stoeltjes. Misdaad en straf is zeker een ongemakkelijk stuk, maar het is bovenal saai. Die saaiheid weet Lazarus slechts sporadisch met enkele humoristische flitsen te doorbreken. Maar die lichtpuntjes zijn niet genoeg om de slappe spanningsboog te verstrakken.

Twee jaar na Het eind van het begin van het einde ging in hetpaleis de nieuwe familievoorstelling van Theater Artemis, hetpaleis en Het Zuidelijk Toneel in première: Een leuk avondje uit. Een gefluisterde musical die draait om emoties. Wie had dat durven denken dat kinderen daar wild van zouden worden?