Recensie Onegin | Koninklijk Ballet van Vlaanderen

Pure wereldklasse. Dat toont het Koninklijk Ballet van Vlaanderen in John Cranko’s “Onegin”. Het magisch danskoppel Wim Vanlessen als Onegin en Aki Saito als Tatjana laten het publiek niet onberoerd in twee onwaarschijnlijk intense pas de deuxs die o zo verschillend van temperament zijn. De eerste op het einde van acte 1, de droom van een jonge Tatjana die stapelverliefd is op Onegin. De laatste, in acte 3 die ook de voorstelling afsluit, waar Onegin de ooit afgewezen Tatjana opnieuw ontmoet in een dans vol gedistingeerde passie met elementen van vroeger in. Maar nu is het aan Tatjana om hem af te wijzen. Een verscheurende keuze waar ze zwaar van af ziet.

Dramaturgisch gezien is Onegin een ontzettend rijke voorstelling. Een modern drama gebaseerd op de roman in verzen van Aleksandr Poesjkin. Cranko behoudt het abrupte einde. Dat geeft een beklijvende indruk na drie verschillende delen met een schat aan muzikale en choreografische afwisseling in. Tatjana zondert zich wat af en verdiept zich in een boek. Haar zus Olga is verloofd met Lenski. Die brengt Onegin mee, een wat koele afstandelijke man. Tatjana valt voor die geheimzinnigheid en droomt van hem. Maar de liefde is niet wederzijds. Hij verscheurt haar liefdesbrief waarin ze haar diepste emoties prijsgaf. Onegin verveelt zich te pletter en flirt openlijk met Olga, die ingaat op zijn vraag om met haar te dansen. Dat drijft Lenski tot jaloezie en woede. Hij verbreekt de vriendschap met Onegin en daagt hem uit voor een duel. Dat moet beslechten wie Olga mag huwen.

Lenski sterft in het vuurgevecht. Onegins leven wordt nog leger dan het al was. Jaren later is Tatjana een aristocratische schoonheid, getrouwd met prins Gremin. Ze houdt van hem, maar van passie is weinig sprake, wel van wederzijds respect. Wanneer Onegin opdaagt, flakkert de passie even opnieuw op bij Tatjana. Maar ze kan uiteindelijk zich vermannen door hem hetzelfde te laten voelen als hij haar eerder had aangedaan. Dit keer zal zij zijn brief aan stukken verscheuren en hem definitief de deur wijzen.

Kurt-Heinz Stolze tekende voor de partituur die grotendeels gebaseerd is op werk van Tsjaikovski. Verwacht u niet om muziek te horen uit de gelijknamige operapartituur van deze Russische componist. Muziek heeft immers voornamelijk een dienende rol voor het ballet, en zet onder andere de sfeer neer. In de eerste acte, klinkt alles behoorlijk fris, met strijkers en houtblazers, waaronder de dwarsfluit die het lentegevoel ondersteunen. Bij de komst van Onegin, komen daar al wat diepere tonen van onder andere de hobo bij. De tweede acte is een cruciaal scharnierpunt in het verhaal. Mag Saito nog in het begin een meisje neerzetten die vol spanning en verliefdheid op de komst van Onegin wacht,  zoekt ze op haar pointes met haar armen tevergeefs toenadering tot de man, dan ziet ze haar droom even later in stukken verscheurd. Tevens probeert ze tevergeefs het duel samen met Olga nog te verhinderen, maar ze kan uiteindelijk de dramatische ontknoping bij de confrontatie tussen de twee ex-vrienden niet voorkomen. Hier drijven strijkers en percussie het verhaal naar een climax.

De partituur volgt die beweging, die verandering in sfeerzetting dus op sublieme wijze. Stolze gebruikte onder andere materiaal uit de cyclus “De jaargetijden” en de opera “Cherevichki”. Verder horen we dramatische momenten uit “Romeo en Julia”. Het slot waar Onegin afgewezen wordt, wordt muzikaal ondersteund door het symfonisch gedicht “Francesca da Rimini opus 32”. Het is Stolzes verdienste dat hij die afzonderlijke werken via leitmotieven aan elkaar wist te rijgen waardoor het geheel zeer consistent overkomt.

Het ballet vraagt niet alleen om een ontzettende inspanning op dansvlak. De dansers moeten ook behoorlijk veel mimisch spelen. En dat doen ze met verve. Ook hier hebben Saito die jonge verliefdheid, de pijn van de afwijzing en daarna de formelere klassevolle prinses mag neerzetten en Vanlessen net als het orkest van de Filharmonie veruit de mooiste omwenteling neer te zetten voor de personages. Beide doen dat naast Yurie Matsuura (als Olga) en Wei Chen (als Lenski) op zo’n voortreffelijke manier, dat opnieuw de klasse en veelzijdigheid van het Koninklijk Ballet van Vlaanderen ons wist te verstommen. De souplesse van sprongen, pas de deuxs, lifts, het opvangen met twee gestrekte armen, de tristesse in de melodie en de blikken net voor het duel, Saito die haar breekbare onbereikbare liefde toont door zich op haar pointes naar Onegin te begeven, de arm uitstrekkend, maar dan weer achteruit moet door die afstandelijkheid van hem, het volksdansende corps de ballet op de mazurka in de eerste acte dat in de laatste mag walsen, … zitten van het begin tot het einde zo juist dat het geheel een verpletterende indruk nalaat. Een overweldigend applaus en staande ovatie van het premièrepubliek gaf duidelijk weer dat het sterk geëmotioneerd deze voorstelling had beleefd. Ook wij zaten meermaals met een krop in de keel. Onegin weet dus sterk te raken. Een verdienste voor het ganse team.

< Bert Hertogs >