Recensie Oedipe

Met George Enescu’s Oedipe blijft de Munt alvast zijn rol spelen om ook recente (20^ste eeuwse) producties die niet altijd de aandacht kregen die ze verdienden te programmeren. Oedipe is er zo een van, zo vinden ze in het Brusselse operahuis. In 1936 ging de opera die het ganse leven van geboorte tot dood van Oedipus volgt in première in Parijs. Twintig jaar later stond ie in Brussel, twee jaar later pas in Roemenië, het land waar Enescu geboren is. Operaliefhebbers kregen nog niet gek veel kansen om deze opera live te zien. 

Oedipe dateert dus van het interbellum en dat is er ook aan te horen. Enescu werkt duidelijk naar twee grote momenten uit het verhaal van Sophokles. De bevrijding (met kleine of grote B zoals u wil) aan het einde van het tweede bedrijf wanneer de titelfiguur de sfinx overwint – in deze enscenering voorgesteld als een dreigende Stuka, een Duitse Sturzkampfflugzeug (duikbommenwerper) - is een groot symfonisch feest en doet net als het voorspel behoorlijk Hollywoodiaans aan. Ook de koorpartij komt episch over. Marie-Nicole Lemieux overtuigt daar als alt. 

Zelfde verhaal wanneer Oedipe in Athene zal sterven, en het aardse bestaan ruilt voor het eeuwige. Ook dan mag koor en orkest een knap staaltje laten horen. Daarnaast zijn er ook de motieven, oa voor fagot (het noodlotsmotief) en ook de dwarsfluiten klinken meermaals door. Achteraf bekeken vinden we de partituur iets te berekend. Het eerste bedrijf zit niet altijd even lekker en het is lang wachten tot het verhaal een wending krijgt (pas in de tweede scène van het tweede bedrijf zien we actie: Oedipe doodt dan 3 mannen waaronder zijn vader). 

Verder is het ook wennen. De hoofdrol is namelijk geschreven voor een bas-bariton, die uiteraard vooral de diepere regionen uit zijn stem naar boven haalt. Enescu kiest ook voor weinig toonsprongen waardoor de melodie voor Andrew Schroeder eerder vlak is. Daar tegenover staat Antigone (onze Belgische Ilse Eerens) die als sopraan mooi mag contrasteren in het derde bedrijf. De trouw aan haar vader zet ze zeer treffend neer. De christelijke moraal, de verlossing, zit dus stevig verweven in deze opera. Ook de hypocrisie – de Thebaanse Creon die eerst Oedipus wegstuurt om van de pest af te geraken en hem daarna terug wil binnenhalen omdat de stad waar Oedipe sterft volgens een orakel beschermd zal zijn – komt goed uit de verf. 

Thebe zal in deze regie van Alex Ollé geconfronteerd worden met het roodachtige gif dat in oktober vorig jaar massaal geloosd werd in het westen van Boedapest. Deze besmetting staat voor de pest, die veroorzaakt is door de incestueuze relatie die Oedipe met zijn moeder Jocaste heeft, zonder dat ie het weet. Dat ie tevens zijn vader vermoordde, komt hij ook pas later te weten. Het aardse, de donkere aardetinten van het volk contrasteren dan ook met het witte gewaad van Theseus. 

Ollé legt tevens een link naar Freuds begrip uit de psychoanalyse: het oedipuscomplex. Aan Merope (de vrouw van de koning van Korinthe waarvan hij denkt dat het zijn echte moeder is) uit hij zijn twijfels over wie hij is in het tweede bedrijf. Dat doet hij wanneer hij op een sofa ligt en Merope in groen gewaad naast hem zit alsof ie een sessie met een psychologe heeft. Uiteindelijk besluit hij te vluchten om geen moord op zijn “vader” te plegen of een “incestueuze” relatie aan te gaan met zijn “moeder” Merope. Het lot zal er anders over beslissen. 

De reacties van het matineepubliek waren gematigd positief aan het applaus te horen. Ook wij durven niet goed een uitspraak doen over deze opera. We hoorden en zagen pro’s en cons… 

< Bert Hertogs >