Recensie Rusalka

De mensenwereld (Solaris) en onderwaterwereld (Lunatic – hebt u ‘m?) zijn sterk met elkaar verstrengeld. Of toch alvast in de filosofie van regisseur Stefan Herheim in zijn regie van het lyrisch sprookje “Rusalka” dat van de hand is van Antonín Dvořák. De Munt bracht het werk opnieuw nadat het al in 2008 in deze schouwburg in première was gegaan. Reden ook voor de VRT om de matinee op te nemen voor Canvas. Visueel levert de productie alvast erg sterke beelden op, de decorwissels zitten erg vernuftig in elkaar. Koor, orkest en solisten zetten een puike prestatie neer.

Nauwelijks onderwaterbeelden te zien in dit lyrisch sprookje Rusalka. Herheim neemt ons mee naar een buitenwijk die bijvoorbeeld in Praag zou kunnen liggen. Tussen een hoekgebouw dat de sfeer van de sixties uitademt, en een kerk bevindt zicht en metro ingang waar heel wat passage is. Wanneer Rusalka aan de Watergeest vraagt om mens te worden omdat ze verliefd is geworden, probeert hij haar op andere gedachten te brengen. Via de heks wordt ze alsnog in een mens veranderd en weet ze meteen de charmes van de prins voor zich te winnen.

Enig probleem is dat ze haar ganse mensenleven stom zal zijn, een beperking die de heks haar oplegde. Ook zal de prins sterven wanneer hij haar liefdeloos achterlaat. Nadat ie na een week nog steeds erg weinig weet over de vrouw waarop ie verliefd werd, lijkt het gras groener aan de andere kant. De man wordt verleid, en kan niet weerstaan aan die zwakte. De Watergeest moet met lede ogen aanzien hoe Rusalka nooit tot de mensenwereld maar ook niet meer tot de zijne zal behoren.

De heks Ježibaba die nochtans mee de problemen van Rusalka creëerde, mag de boel oplossen. Zij stelt voor dat Rusalka de Prins zou vermoorden. Dat is echter niets voor haar. Na een kus zal de prins sterven wanneer hij zijn misstap erkent. De Watergeest blijkt zelf echtelijke problemen te hebben met al die vrouwelijke aandacht. Ook hij zal het noodlot tegemoetgaan en een gezinsdrama plegen. Erg sterk trouwens hoe onbeholpen, dan weer liefdevol hij als moordenaar omgaat met het lijk van de Vreemde Prinses.

Rusalka mag dan wel een sprookje zijn, de regisseur die in Oslo geboren werd, wil de toeschouwer vooral een spiegel voorhouden. Letterlijk, door met spiegeling te werken, maar ook door bijvoorbeeld de affiche van deze productie te hangen in een reclamezuil. Zo laat ie ons nadenken, en legt ie een extra laag over het verhaal. Een sexshop in “Lunatic” is in de mensenwereld “Solaris” een winkel voor bruidskledij. Een metrostation met een dakloze bloemenverkoopster, een bloemenwinkel. Boven de bloemist kweekt een hippie weliswaar zijn eigen plantjes.

Erg knap is de serenade van Rusalka die de maan bezingt, in deze productie staat die voor de satellietschotels en televisieschermen die constant oplichten en van kleur veranderen door de vensters van de Praagse gebouwen, wat erg sterk is qua visueel effect. Graffiti van een onderwaterdier op een houten rolluik kondigt dan weer een carnavaleske optocht doorheen de zaal aan. Herheim doorbreekt dus de vierde wand, en zo hebben we het graag in een hedendaagse enscenering van een opera.

In de partituur valt onmiskenbaar de rol van de harp op die als aankondiger optreedt. Bas-bariton Willard White kan als Watergeest erg veel mensen bekoren. De man beschikt over een heerlijk en sterk stemtimbre en straalt daarnaast ook het charisma en leidende uit dat deze rol vergt. Pavel Černoch zet zelfzeker een meer dan behoorlijke Prins neer. Myrtò Papatanasiu mag letterlijk in een andere rol kruipen wanneer ze haar pruik afzet en voor de mensenwereld kiest. Haar solo die ze aan de maan richt, brengt ze mooi, zacht en lieflijk. Ook de tristesse in haar stem met neerwaartse beweging in de zang naar het einde toe, doet ze erg goed.

Het geheel met decorwissels, belichting en video oogt  consequent. Een verhaal dat na een eerste lezing erg banaal oogt, wordt slim opgetrokken naar één waar maatschappelijke verschijnselen (inclusief het tv kijken),  en de menselijke psyche met elkaar verstrengeld zijn. Een opera waar het leven voorgesteld wordt als één met valkuilen in. Zowel de Watergeest, Rusalka als de Prins trappen elk in een val met een dramatische afloop voor de mannen, terwijl Rusalka’s personage een erg verrassende wending krijgt op het einde van deze regie. Een regie die vaak gedaanteverwisselingen laat zien, en bewust een rookgordijn optrekt. Een voorstelling waar je na een eerste kijk-en luisterbeurt niet volledig hoogte van krijgt. Een die je met vragen naar huis stuurt. Knappe productie.

< Bert Hertogs >