Recensie Carmen

Het operaseizoen in de Vlaamse Opera startte met Aufstieg und Fall der Stadt Mahagonny al behoorlijk marginaal. Nu doet het operahuis dat even dunnetjes over met seizoensafsluiter Carmen. Met dat verschil dat we bij Carmen vaak het gevoel hadden dat regisseur Daniel Kramer een Mahagonny sequel bracht.  Of hoe de opener van het seizoen, ver boven deze enscenering van Carmen stak en we nu het gevoel hadden dat de Vlaamse Opera zich aan het herhalen was onder de noemer “kijk eens wat wij allemaal durven tonen”. Pornoboekjes op de scène, borsten waar erg lang stevig in genepen wordt, … zouden jaren geleden nog aanstootgevend zijn geweest. We herinneren ons onder de vorige intendant het gekuch van het publiek wanneer een vrouw haar naakte zelf mocht wezen op een buffetpiano met plastic kreeft op haar buik. Ondertussen is het publiek wel wat gewend…

Opvallend dus dat we vooral de rol van het vrouwenkoor erg weten te waarderen in deze regie. Want dat is op zijn zachtst gezegd wel opmerkelijk. Kramer toont ons vrouwen met pit, met ballen aan hun lijf in het eerste bedrijf, die af geven op elkaar, die in de clinch gaan terwijl het einde van het tweede er in schril contrast mee staat. De dames zijn dan in wit getooid en doen hun (naïeve) roep om vrijheid. Kramer laat hen een choreografie doen die erg doet denken aan het Samson en Gert-ballet. Twee aan twee houden de dames elkaars handen vast en komen zo al huppelend naar voren. Hilarisch.

Het lot is al bepaald voor Carmen (Viktoria Vizin) wanneer ze voor het eerst op de scène staat. Op haar rechterarm staan de schoppen, klaveren, harten en ruiten van het kaartspel getatoeëerd. In het derde bedrijf zullen de kaarten haar dood voorspellen. De Hongaarse mezzo was zichtbaar overmand door emoties tijdens het buigen. Niet meer dan begrijpelijk. Haar personage gaat door een intense rollercoaster van gevoelens. Als zigeunerin mag ze zowel haar mannelijke kant tonen, de gevaarlijke vrouw met ballen die een mes durft trekken in de fabriek. Daarnaast zet ze een erg trouwe en verliefde vrouw neer tot één die furieus kan uithalen met stevige moodswings in het tweede bedrijf omdat Don José dreigt te kiezen voor zijn job in plaats van haar en het avontuur van een nieuw leven, de vrijheid tegemoet.

Kramers “ Carmen” toont een vintage reclamebeeld van Tipalet sigaren met als tekst “Blow in Her Face and She‘ll Follow You Anywhere” op voor elk bedrijf start. Het vat de erg seksistische, vrouw als seksobject in de samenleving- omgeving van deze regie samen. Carmen verzet zich hier stevig tegen, lijkt de liefde te vinden bij Don José, raakt erdoor verveeld, ziet in Escamillo een nieuwe vlam, maar vindt ook daar niet haar geluk bij. Een niet te temmen, onvoorspelbare vogel, is de liefde. Maar ook: uit je huidige omgeving geraken die je hoe dan ook beperkt, dat vrijheidsideaal bekomen, is utopisch, geeft Kramer mee. 

Bizets partituur vat zich eigenlijk al grotendeels samen in de prelude waar verschillende motieven in voorkomen die herhaald worden in de opera. Soms gaat ie daar te kwistig mee om zoals het motief uit Toréador en garde dat maar liefst vijf keer terugkomt in het derde bedrijf (een zatte Escamillo neuriet het, de strijkers spelen het pizzicato, de celli laten het later nog eens horen, …) . 

Kramer laat het kinderkoor achterwege wanneer het stierengevecht – hier een hondengevecht – zich aankondigt. De regisseur laat ons al vroeg in de productie watertanden naar iets dat uiteindelijk niet getoond wordt: het duel. Het enige dat er dan overblijft is het duel tussen Carmen en Don José waarvan de uitkomst reeds beslecht werd door het lot. 

Qua decor konden enkele zaken beter: de dennenboomstammetjes in het derde bedrijf bengelen uit de nok, bijvoorbeeld. Wanneer Don José aan een exemplaar wordt vastgeketend wappert de boomstam mee. De overburen van de Vlaamse opera in Antwerpen kunnen dan weer op een prop rekenen, waardoor het operahuis toont dat het zijn omgeving kent. Benieuwd of die overbuur zijn publiciteitsstunts met personeel op het kruispunt met de Amerikalei straks nog nodig heeft. Wat ons er ineens aan doet denken dat er ook wel wat visuele links waren naar de recentste Clouseaumusical mocht u deze tenminste gezien hebben of naar producties die eerder te zien waren in de Vlaamse Opera. Want leek die pluche met stierenkop in het derde bedrijf niet erg sterk op de exemplaren die het koor op had in Rumor? 

We onthouden vooral Viktoria Vizin als een fenomenale Carmen met haar warm timbre, het koor en het orkest. Maar de regie overtuigde ons slechts hier en daar. En de partituur? Sja, misschien zijn die hits wel te veel gezongen door de Helmut Lotti’s van deze wereld om je nog te raken. Het zit ‘m dus in die melodieën en de intensiteit ervan die dat soort albums nooit haalden. 

< Bert Hertogs >