Recensie La damnation de Faust

Nooit gedacht dat La damnation de Faust, gebaseerd op het boek van Goethe, op een luchtige, ironische manier zou werken. Het is alvast het uitgangspunt van de Amerikaanse regisseur Terry Gilliam, als cineast, coregisseur vooral bekend van de film The Monthy Python’s Holy Grail. De man die hiermee zijn operadebuut maakt, zette de schaar in Berlioz’ werk dat de componist aanvankelijk als een concertant stuk zag. Dat maakt de partituur erg levendig en wisselend in tempi en sfeer. Gilliams kadert het werk in de Duitse geschiedenis. Hij beslaat de periode van het einde van de negentiende eeuw tem de Tweede Wereldoorlog. Via projecties en snelle decorwissels haalt ie en erg snel verteltempo wat ongetwijfeld een van de sterktes van dit werk is. De crew die achter de schermen werkt, werd dan ook gevoelig uitgebreid. Zij mocht achteraf mee buigen, wat uitzonderlijk is maar niet meer dan terecht in dit geval.

Faust (de Amerikaanse tenor Michael Spyres) verkoopt zijn ziel aan de duivel (de Italiaanse bas Michele Pertusi) om bij Marguerite (de Duitse mezzo Claudia Mahnke) te kunnen zijn. Zij is echter Joodse en op de Kristalnacht zal ze weggevoerd worden door de duivel, die hier in opdracht van Hitler werkt. De man gelooft dat ie bij zijn verboden liefde zal terug komen, maar in feite heeft ie een contract getekend waardoor ie voor altijd in de macht van de duivel, Méphistopheles zal blijven.

Faust is hier een Da Vinci-achtig figuur die via wiskundige berekeningen op een zwart bord met wit krijt tot de ideale man komt, met de perfecte verhoudingen: de Man van Vitrivius. Visueel is deze opera, of noem het een show, want dat was het opzet van de regisseur, erg sterk met video én een knappe grafische vormgeving. Witte krijttekeningen, cijfers op een zwarte achtergrond, ze komen op verschillende manieren terug. Stil worden we tussen twee scènes door waarbij de geprojecteerde cijfers in wit krijt groter worden en sneller veranderen: de dodentol van het regime, van WO II loopt op.

Faust zondert zich erg af en ontdekt via Méphistopheles een andere wereld, weliswaar de niet zo gunstige kant. Op het einde van deel 1 is het zo ver en zien we in het Naziregime Duitsers hun lichaam trainen voor de Olympische Spelen in Berlijn uit 1936 die mee als propaganda dienden voor het toenmalige regime. Hard werken om aan een ideaal te voldoen. Decors gaan van ruwe landschapsbeelden (rotsen en bergen) over in het strak symmetrische, functionalisme van de Duitse bouwstijl die ontstaat.  De Jodenster wordt ingevoerd, een bevolkingsgroep gestigmatiseerd.  Ook de kledingstijl en haartooi zien we door de jaren en de productie heen mee veranderen.

Faust en de Duivel worden licht cartoonesk voorgesteld door Spyres en Pertusi. Heerlijk is beider mimetechniek. Daartegenover staat Mahnke als een Marguerite die naturel oogt en zich met een blonde pruik en vlechtjes voordoet als een Arische. De partituur van Berlioz gaat van spitse pizzicato (stigmatisering) naar golvende strijkers en houtblazers in het liefdesduet tussen Faust en Marguerite.

Wanneer ze in “Autrefois un roi de Thulé” over de Koning van Thule zingt, klinkt één viool warm en zacht door. Het nummer gaat over een verloren liefde. Later net voor ze opgepakt wordt , trekt een mooi doorleefde solo van de hobo onze aandacht bij “D`amour l`ardente flamme”.  Faust zit zo onder de macht van het regime dat ie aan de boekverbranding van mei 1933 deelneemt.

Een gruwelijk thema op een lichte manier geserveerd brengt Gilliam dus, een aanpak die blijft hangen en als regie het potentieel heeft om nog lang mee te gaan.

< Bert Hertogs >