Recensie Ennio Morricone

84 Is hij, maestro Ennio Morricone. Precies 25 jaar geleden brachten Jan Van Esbroeck en Jan Vereecke de grootste en misschien wel meest veelzijdige (film)componist uit de twintigste eeuw naar het Sportpaleis. Toen was dat om hem centraal te stellen tijdens het evenement The World of Movies & Music dat vooraf ging op de derde reeks van de Night of the Proms. Ook nu geraakte het Sportpaleis uitverkocht voor een adembenemende avond waar op het scherpst van de snee werd gemusiceerd. De stilte van het publiek, en het oorverdovend applaus, met voetgestamp en meer dan verdiende staande ovatie heeft zelden zo mooi geproefd. Dit is waar muziek om draait: om mensen te vervoeren, iets los te weken bij hen. Want ook zonder beelden emotioneert het werk van Morricone.

De Italiaan leek wat nerveus toen hij onder een daverend applaus en staande ovatie het podium opkwam. 16 000 Man voor een instrumentaal, eigenlijk klassiek optreden, dat ook zo opgevat werd: het is niet niks. Komt daarbij dat de productietijd eerder kort was. Dinsdag waren de eerste repetities zodat de maestro zelf kon volgen hoe het Orkest der Lage Landen en het koor Fine Fleur zijn orkestraties hadden gelezen. Dat zijn eigen muzikanten met Gilda Buttà aan piano onder andere niet helemaal vertrouwd was met het orkest, was te merken aan kleine details. Zo opende Buttà het verder prachtige en sober gehouden Poverty niet volledig samen met de klarinet. Gedurende de avond vielen links en rechts nog wel wat onvolmaaktheden op die wezen op de korte productie- en repetitietijd, met onder andere een krakende microfoon op het einde van deel één. Maar die onvolmaaktheden waren niet van die aard dat ze impact hadden op een verder geniale avond vol hoogstaande muziek.

Morricone grasduinde in zijn rijke repertoire en toonde dat ie in de loop der jaren een rijk palet aan klanken wist samen te stellen, maar vooral ook erg veel verschillende genres bestreek van het kort, snel aangestreken en levendige The Untouchables, over minimalistische, uitgepuurde nummers als Poverty en Chi Mai tot  rijk georkestreerde, episch aanvoelende composities als het door een Golden Globe bekroonde The legend of 1900.  Vol emotie zit dat laatste werk dat uit 1999 dateert. De harpiste zet The legend of the Pianist zeer fijn in, en plukt de basismelodie uit het snaarinstrument. Daarna volgt de viool die de melodie overneemt, terwijl de wah-wah-geluiden uit de trompet met demper de eerste jazzy,ragtime invloeden laten doorsijpelen. Melancholie naar de vervlogen tijden uit de jaren ‘40 is dit. De strijkers zetten op en laten in golvende bewegingen, samen met fluiten, de sfeer van de zee oproepen terwijl de kopers crescendo gaan en het epische, heroïsche en symfonische karakter van de score onderlijnen met een trompet. Strijkers leggen de groots en lang uitgerokken crescendo neer, sopraansax speelt de basismelodie, waarna de trompet met demper opnieuw een jazzy echo uit. Vervolgens is het aan de viool, en tenslotte de harp die de basismelodie neerlegt. De cirkel is rond. Deze The Legend of the Pianist is ontegensprekelijk één van dé meesterwerken van Morricone hoewel het minder gekend is bij het brede publiek.

Vanuit een ritmisch pianopatroon ontstond waterstofsulfide (H²S) dat via hoorn en marimba verderop opengetrokken wordt door het orkest. Speels, vrolijk met veel gestipte noten smaakt deze compositie verre van naar rotte eieren. Come Maddalena valt op door zijn start op elektrische gitaar (door Rocco Zifarelli) en basgitaar (door Nanni Civitenga). Steelbrushes op drums (door Massimo D’Agostino) en orgel (Leandro Piccioni) vervolledigen het klankpalet. Marimba, strijkers en enkele accenten op buisklokken trekken het nummer open via het 100-koppige koor van Fine Fleur waarbij ook de blaasinstrumenten zich aansluiten. Het nummer blijft aanzwellen tot het eerder abrupt stopt.

De compositie blijkt de ideale overgang naar de overbekende werken die Morricone componeerde voor de films van Sergio Leone. De eerste tonen uit The Good the Bad and the Ugly horen we nog maar, of er barst al een stevig applaus los in het Sportpaleis. Sopraan Susanna Rigacci zingt A fistful of Dynamite voortreffelijk terwijl het koor Fine Fleur haar echo is. Rigacci toont hoe beweeglijk haar stem wel is in het uiterst moeilijke The ecstasy of Gold, de intro waar elk optreden van Metallica sinds 1983 mee start.

Na een pauze gaat Morricone op zijn elan verder. Tempowissels leiden tot een stil, ingetogen einde door de strijkers in Ostinato Ricercare per un’immagine. Vol weemoed klinken de celli in Casualties of war terwijl Abolisson zeer pittig uitgevoerd wordt, met conga’s, bongo’s, de klanken van een kerkorgel en kornet. Chi Mai uit Maddalena is het toppunt van perfect musiceren. Drummer Massimo D’Agostino begeleidt het nummer erg zacht en laat zo de strijkers schitteren in hun erg subtiele, prachtige en gevoelige interpretatie van deze klassieker uit 1971. Bepaalt de dwarsfluit in Nuovo cinema paradise de melodie nadat piano en strijkers het nummer inzetten, dan brengen strijkers, marimba, celli en klarinet de tristesse naar boven in Malèna. De altviool mag het nummer stemmig neerleggen. In Gabriel’s oboe waarbij de hobo het thema uit The Mission uit 1986 speelt, komen we tot een zoveelste climax van de avond die leidt tot On earth as it is in heaven waarbij een hemels Fine Fleur in dialoog gaat met de percussie van de bongo’s en conga’s. Hemel en aarde united in 1 nummer, opnieuw één van dé meesterwerken van Ennio Morricone.

De beroepsjournalisten kiezen ondertussen voor de uitgang om voor de massa op de autostrade te geraken. Zij vergeten blijkbaar dat ook bij klassieke concerten een bisronde volgt. Vaak bestaat die uit een extra nummer én een of meerdere hernemingen. Het is niet anders in het Sportpaleis. Hier koos Morricone voor het erg repetitieve “Here’s to you“ dat de onterechte doodstraf van de Italiaanse anarchisten Nicola Sacco en Bartolomeo Vanzetti in het Amerika van 1927 aan de kaak stelt. Heel wat jongeren kennen de melodie ongetwijfeld als gebedsliedje voor het eten. Morricone ging daarna even zijn sopraan halen voor een herneming van The Ecstasy of Gold en met On earth as it is in heaven sluit hij de partituren op een grandioze manier.

Met een subliem concert sloot Ennio Morricone het Antwerps Sportpaleis dit jaar. Vlaanderens grootste concertzaal opent opnieuw in februari 2013. We mogen hopen dat er ook in het nieuwe jaar topconcerten van dit kaliber in deze zaal mogen staan. Topkwaliteit mag een gewoonte worden.

Onze kooptip voor de feestdagen:The Legend of 1900

 < Bert Hertogs >

De setlist:

Deel  1:

1. Het leven en de legende ( The Untouchables - Once upon a time in America (Deborah’s Theme – Poverty – Once upon a time in America) - The Legend of the Pianist uit The Legend of 1900)
2. Hulde aan Bolognini ( Down the ancient stairs - The inheritance)
3. Rondgestrooide papieren ( H²S - Le Clan des Siciliens - Love Circle - Uno che grida amore uit de film Love Circle - Come Maddalena uit de film Maddalena)
4. Moderniteit van de mythe in de films van Sergio Leone ( The Good the Bad and the Ugly - Once Upon a Time in the West - A fistful of Dynamite - The ecstasy of Gold uit The Good the Bad and the Ugly)

Deel 2:

1. Ostinato Ricercare per un’immagine
2. Casualties of war - Abolisson uit Burn!
3. Chi Mai
4. Nuovo cinema paradise – Malèna
5. The Mission (Gabriel’s oboe – Falls – On earth as it is in heaven)

Bis:

1. Here’s to you
2. The Ecstasy of Gold (reprise)
3. On earth as it is in heaven (reprise)