Recensie Jagden und Formen (Zustand 2008) | Sacre

“Jagden und Formen (Zustand 2008)” van Wolfgang Rhim en Stravinsky’s “Le sacre du printemps” zijn twee werken die heel wat gemeen hebben. Hoe verhoudt het individu zich tot de groep? zien we uitgebeeld. In beide choreografieën, waarbij Sasha Waltz in die laatste ook verwijst naar Béjart, wordt een vrouw (slacht)offer van de gemeenschap.

Twee strijkers zien we op het podium op het stuk waar de dansers staan. De rest van het orkest op zijn stoel, linksachter. Korte bewegingen met armen en handen onderstrepen de ritmische atonale strijkpartij van twee violisten. Alle vrouwen dragen een witte jurk, die boven de knie valt behalve de androgyne Renate Graziadei. Die is volledig in zwart, en draagt een zwarte broek. De dansbewegingen zijn aanvankelijk in hun lijnvoering erg strak. Verticale, horizontale en ook diagonale rechtes zijn  alomtegenwoordig. Repetitief wordt een beweging - met de rechtervoet kort de voet achterwaarts  achter de linkerknie knikken – doorgegeven aan een andere danseres. Het maakt dat de choreografie een mechanische indruk nalaat. Tot er een individu het machinale doorbreekt, en repetitief op haar zij valt. Mannen slepen die vrouwen alsof ze afval zijn, bij elkaar om ze per twee zo op elkaar weg te voeren. Dansers en orkest worden één wanneer alle muzikanten (op de percussionisten, pianist en harpist na) tussen de dansers op hun rug gaan liggen en blijven spelen.

Toppunt van lijnvoering, naast het op het podium in groep diagonaal dansen, is de hoboïste die stokstijf wordt opgetild door twee dansers en als een soort Mariabeeld wordt rondgedragen. Gaandeweg wisselt Waltz de rechte lijn in voor de cirkelvorm. Twee mannen en een verbluffende Mata Sakka die we op alle vlakken het meest verfijnd vinden in haar dans, raken verstrengeld in elkaar. Rollen op het podium doen de danseressen diagonaal verderop om tegen een danser aan te botsen en zo een hoop mensen op elkaar te vormen. Een seksuele connotatie krijgt het werk wanneer vrouwen vanuit hun bekken met de handen een snelle open-toe beweging maken. Pijn wordt uitgebeeld wanneer ze op hun zij vallen. Het menselijke aspect wint stilaan aan belang. Een verwijzing naar tribal dance volgt, de groep ensceneert ruzie, waarbij Zaratiana Randrianantenaina  in opstand komt tijdens een erg uitputtende wilde dans waarbij ze uiteindelijk de dood ziet.

Veel parallellen vallen er dus te trekken met “Le sacre du printemps” waarbij een vrouw geofferd wordt om de goden gunstig te stemmen. Hier trekt Waltz een verticale lijn, tussen laag (aarde) en hoog (de hemel). Het aardse wordt onderstreept door een berg turf, centraal op het podium. Die zal zich verspreiden over het toneel tijdens de choreografie. Helaas gebeurt dat iets te geforceerd. Dansers moeten er te nadrukkelijk naartoe lopen om er in te woelen. Dit terwijl het zwaard van Damocles boven de scène hangt.  Een crisis/opstand in een groep voltrekt zich, uiteindelijk offert de gemeenschap volgens een welbepaalde rite 1 vrouw. Zij doet het boetekleed – in paars – aan.

Wie “Le sacre du printemps” op scène brengt, kan haast niet om Béjarts choreografie heen. De man vond de muziek van Stravinsky ondansbaar toen ie in ‘59 de opdracht kreeg. Uiteindelijk koos ie om even veel mannen als vrouwen op de scène te plaatsen, sierlijkheid te combineren met bewegingen die erg dierlijk overkomen, met als climax een lift vanuit de groep die in cirkelvorm een koppel optilt richting hemel. Waltz blijft het bij één vrouw als offer houden, maar refereert wel naar Béjart. Zo zien we dansers zich groot maken, de handen op elkaar doen, terwijl de armen stijf naar boven wijzen. Hier kan je – als je wil – een vogel in zien. Ook de groep vormt zich in een cirkel en even is er een lift in het begin van het werk. Indrukwekkend is de mix van verzet en loutering dat de principal Liza Alpízar Aguilar en het corps de ballet neerzet, om uiteindelijk in een intense solo finaal tegen de grond te gaan.

< Bert Hertogs >