Recensie La Clemenza di Tito

Een opera als PR-instrument. Anno 2013 zouden marketeers daarvoor passen. Een flashmob in scène zetten en mooi in beeld brengen voor een campagne en het dan als “Best coin ever spent”- filmpje viraal laten gaan op Youtube. Dat zien ze wel zitten. In de achttiende eeuw mocht de kroning van Leopold II een PR-boodschap meekrijgen. De man die op 6 september 1791 koning van de Bohemen werd, wou zich vooral tonen als een empathisch leider (iemand die gematigd voorstander was van het Verlicht Absolutisme). En dus paste het verhaal van Tito (de Romeinse keizer Titus), die tot twee keer toe genade schenkt in plaats van zijn macht te gebruiken en te veroordelen, in de strategie van hoe de Bohemen hem als nieuwe koning moesten zien. 

1791. Het is het jaar dat Mozart deze opera seria, op bestelling, in achttien dagen afwerkte. Opvallend, want het was maar liefst 10 jaar geleden dat de componist dit genre nog had aangesneden. Drie weken later gaat Die Zauberflöte - erg verschillend met La Clemenza di Tito trouwens - in première. Negen weken later, nog in datzelfde jaar 1791, sterft Mozart.  In 1792 wisselt ook Leopold II het tijdelijke voor het eeuwige.  

In maart 2010 kende concertnews.be zijn debuut in de Munt net als Ivo Van Hove die er “Idomeneo, re di Creta” regisseerde. Ruim drie jaar later is hij terug met zijn versie van de laatste opera seria van Mozart. En het moet gezegd, Van Hoves techniek om video te integreren in een al erg statische voorstelling die voornamelijk zich toespitst op zang, niet zelden op het koor of de verrukkelijke Annio (Anna Grevelius die een knap Munt- en roldebuut laat optekenen), helpt de vertelling nauwelijks vooruit. La Clemenza di Tito is dan ook vooral een opera die – in dit geval doet Jan Versweyveld het ook letterlijk – inzoomt op de gemoedstoestand van het hoofdpersonage. Eén camera hangt boven de scène en beweegt van de sofa langs het bed naar het bureau en terug. Veel toegevoegde waarde brengen de beelden echter niet. 

Die komen er wél in het tweede bedrijf wanneer er ingezoomd wordt op de mimiek van Kurt Streit als een Tito die leidt maar vooral ook lijdt. Hij ligt overhoop met zijn waarden, ideeën, menselijke kant en datgene wat de macht van hem verlangt te doen. Dat is trouwens het thema dit seizoen in de Munt: macht vs. individu. 

Meerdere keren, kiest ie voor het belang van de ander, dan voor zichzelf. Wanneer Sesto’s zus Servilia verliefd blijkt op Annio, wil ie niet inbreken in deze liefde door haar zelf ten huwelijk te vragen. Ook ziet ie af om een tempel te laten bouwen, knap voorgesteld via tablet en smartphone in deze regie, ter ere van zichzelf. Dat past niet volgens Tito. Het geld kan beter besteed worden aan de slachtoffers van de uitbarsting van de Vesuvius, zo stelt ie. 

Centraal in deze opera staat dan ook de aria van Tito in het tweede bedrijf waarin hij zingt: “Als voor het keizerrijk, vrienden Goden, strengheid van hart een noodzaak is, ontneem me dan het keizerrijk, of geef me een ander hart … Als ik de trouw van mijn onderdanen niet met liefde kan verdienen, is me niets gelegen aan trouw die het product van angst zou zijn.” 

Zang en voornamelijk ook de klarinetpartijen vallen op in “Tutto faro per te” (ik zal alles voor je doen) en in “Parto, parto” van Sesto. In het tweede bedrijf mag in het begin Anna Grevelius schitteren in de aria “Torna di Tito a lato”. Maar dat de enscenering soms erg geforceerd is, zien we opnieuw wanneer veel te nadrukkelijk een vogelperspectiefshot genomen wordt van Publio, Sesto en Vitellia die elkaar bij de handen vasthouden, zo de spanning tonen en het getrouwtrek. Streit op zijn beurt heeft vocaal weinig marge, uiteindelijk zal ie op het einde van de opera ook laten horen dat sommige hoge noten er simpelweg moeilijk uit geraken.

Wanneer ie als Tito het vonnis van zijn vriend Sesto moet ondertekenen omdat die op vraag van Vitellia een (mislukte) moordaanslag op hem uitvoerde, krijgt ie het document onder ogen. Het logo in de rechterbovenhoek toont de wolvin die Romulus en Remus zoogt. Tito op zijn beurt komt te weten dat Sesto zijn schuld bekende. Daarvoor raadpleegt hij een mobiele nieuwssite op zijn smartphone. Leuke knipogen naar het heden zijn dat. Van Hove wil duidelijk het verhaal waar politieke en privé ambities elkaar kruisen vertalen naar het nu. Helaas zorgt dat er – al dan niet bewust - voor dat het bij momenten ook lichtjes op de lachspieren werkt.

Van Hove en Versweyveld doen al jaren hetzelfde op het podium. Het maakt hen dan ook helaas voorspelbaar. Romeinse Tragedies, Opening night en hun versie van de Ring in de Vlaamse Opera zien we als enkele van hun hoogtepunten. Maar voorlopig zit daar geen opdracht voor de Munt bij wat ons betreft.

< Bert Hertogs >