Recensie Café Müller | Le sacre du Printemps

Tanztheater Wuppertal houdt de artistieke erfenis die Pina Bausch, de choreografe die ons vier jaar geleden op haar 68^ste verliet, levend. Toen zij in ’73  aan de leiding kwam van het balletgezelschap, kon zij meteen haar artistieke koers bepalen. Kenmerkend waren de theatrale elementen die ze in haar choreografieën stak. Dans en theater hoefden geen kunststromen op zich te zijn en eng naast elkaar te bestaan. Café Muller (uit 1978) op muziek van Purcell en haar versie van Le Sacre du printemps (uit 1975) op muziek van Stravinsky geven dat treffend weer.

De openbare omroep mocht deze keer in zijn Journaal dan wel inzoomen op Café Muller, hét stuk van de avond was onmiskenbaar Le Sacre du Printemps in deSingel. Het originele werk van Nijinsky is 100 jaar oud en dus brengen erg veel gezelschappen het dezer dagen op de bühne. Terecht, omwille van zijn gelaagdheid. Bausch combineert zuivere esthetiek en vorm met gevoelens van angst, macht, onderdrukking, in het nauw gedreven worden, troost, ongeloof, verzet. De dreiging is er sterk aanwezig. Daarnaast is er die metafoor van de lente die zich aankondigt, in turfmolm dat in een vierkant op het podium ligt. Naarmate de dans vordert, maken de dansers zich vuiler, worden ze een met de aarde. As en stof of kortweg het einde, dat tevens grondstof voor een nieuw begin is. Omega en alpha ontmoeten elkaar. Nog zo’n verwijzing naar de natuur is het letterlijk (seksueel) openbloeien. De danseressen hurken in een cirkel waarbij er een in het midden rechtkomt als een stamper tussen de bloembladeren.

Cirkelvorm, maar vooral ook zeer veel diagonale lijnen zien we Bausch tekenen, mede ondersteund door twee spots die een verticale lijn trekken over het met turfmolm bezaaide vierkant. De lijnvoering van de vrouwen is golvend, met quasi uitsluitend gebogen armbewegingen, terwijl het bij de mannen rechtlijniger en strakker is. Mannen en vrouwen zijn al gescheiden van elkaar bij het begin van de choreografie. Na een tijd dansen ze samen, vrouwen maken dan een verticale beweging wat hen op de schouders van een man brengt.

Het rituele karakter komt tot uiting wanneer één danseres het (boete)kleed – rood doorschijnend – past. Van dan af zoomt Bausch volledig in op haar solo, de dans die de principal naar haar levenseinde zal voeren. De seksuele laag zien we wanneer de man – diegene die de maagd koos – de ganse tijd op zijn rug ligt terwijl de principal zich dood danst.

Om de kwetsbaarheid, het vlees, én het maagdelijke te onderstrepen vindt er tevens een nipple slip plaats net voordat ze uitgeput na die intense solo neervalt. Zo veel emotie, zo’n gelaagdheid in een sterke uitvoering: het applaus was niet meer dan verdiend.

Groot contrast met Café Muller dat de avond opende. Hier zien we tafels en stoelen, een glaspartij, deuren en links achteraan een draaideur die opnieuw de cirkel beklemtoont. Waar Le sacre du printemps overweldigde in zijn intensiteit, ontbrak het daar net bij momenten aan in Café Muller.   Twee vrouwen dwalen er (slaapwandelend) doelloos, apatisch rond en stoten tegen tafels, stoelen en muren aan. Gekwetste vrouwen zien we hier, die allebei hun miserie in de liefde hebben gekend. Purcells muziek uit The Fairy Queen en Dido en Aeneas: met klaagliederen over de liefde, afscheid, rouw en twijfel, passen als gegoten bij het concept.

De omgeving voelt erg klinisch aan, alsof we in een psychiatrische instelling zijn waar de eenzaamheid, het hulpeloze regeert. Mannen proberen de vrouwen te beschermen zodat ze niet alweer tegen een deel van het meubilair aanstoten. Die dubieuze rol valt op. Want bedrog, overspel, legt deze voorstelling ook van hun kant bloot.

Bausch laat verschillende figuren herhalen. Zo is er de kus op de mond en innige omhelzing die verboden wordt door een ander. Die wijzigt de houding van man en vrouw en legt haar op de twee armen van de man. Na een tijd kan hij (Michael Strecker) haar niet meer houden zodat hij haar lost. Deze sequens versnelt en herhaalt zich twaalf keer als we goed geteld hebben. 

Andere figuren die repetitief terugkomen, zijn het doelloos rondjes draaien in de draaideur en de vrouw die achteraan met ontbloot bovenlijf op een tafel ligt, haar jurk aandoet, samen wandelt met een man, waarop ze neervalt en omdraait.

De intensiteit missen we onder andere wanneer koppels elkaar tegen de muur gooien in een 180-graden beweging. Ook die beweging wordt meermaals herhaald, en komt later even terug tegen de “glazen” muur. Of hoe relaties (van beide kanten uit) ook een dosis geweld in zich kunnen hebben.  In een ander figuur zien we een van de dansers op de rug liggen terwijl een ander lid van het gezelschap een danseres begeleidt wanneer die in de lucht over de danser heen stapt. Een afspraakje dat tot (n)iets leidt, een afspraak waar de ander niet op komt dagen, een koppel dat ontstaat, een koppel dat uiteengaat waardoor een nieuw koppel ontstaat, en een vrouw die te voorzichtig zich beweegt in dit geheel, bang om nog ergens tegenaan te stoten omdat ook zij gekwetst werd.

Beheerst bracht Tanztheater Wuppertal het werk. En  het applaus achteraf klonk zelden zo beheerst en  vol twijfel. Datgene – dat volledig ironisch bedoeld was –dat de stagehands van het heerlijk kritische deSingel-publiek kregen omdat ze maar liefst 10 minuten na het belsignaal voor het tweede deel nog turfmolm bij elkaar aan het harken waren, was intenser én gemeen(d) …

< Bert Hertogs >