Recensie Vortex Temporum

Anne Teresa De Keersmaeker blijkt nog steeds een erg geëngageerd choreograaf. Zo komt ze met haar dansers en muzikanten van Ictus buigen met een “Stop Monsanto” t-shirt aan. In Vortex Temporum, dat de titel draagt van de moderne partituur van Gérard Grisey en 17 jaar oud is, onderzoekt ze verder de relatie tussen muziek, ritme en dans en gaat er op een uiterst wiskundige manier mee om. Intensiteit in dag vs. nacht, forte vs. piano, snel vs. traag, … De Keersmaeker legt de verbanden en koppelt haar dansers telkens aan een instrument: een blazer, strijker of een pianist, niet alleen wat ze laten horen, ook hoe ze spelen en de beweging die de muzikanten uitvoeren, leidden tot de choreografie.

Klarinettist Dirk Descheemaeker die net als fluitist Michael Schmid met zijn de beker (onderkant) van zijn instrument rondjes draait, zal zich later vertalen in dans. Ook de invloed van cellist Geert De Bièvre die op muzikaal vlak maar ook op choreografisch vlak de voorstelling inzet, gevolgd door violist Igor Semenoff en altviolist Jeroen Robbrecht die hun strijkinstrument snel aanstrijken, zien we in de lijnvoering met de armen van de dansers later. Maar het is vooral Jean-Luc Plouvier, die een ware solo mag neerzetten op piano, en eigenlijk zelf erg veel beweging maakt door via de bastoetsen in één beweging naar de hoge noten te glijden en terug, dan weer een sprong van enkele akkoorden maakt, met de linkerhand over de rechter gaat en een hoog akkoord plaatst: het is  - jawel – een halve cirkel die hijzelf in zijn armbeweging maakt.

De intensiteit waarmee hij zijn solo speelt, zal de intensiteit van de danssolo bepalen. Vortex Temporum deelt De Keersmaeker op in drie stukken. Een met de muzikanten die de bij momenten atonale muziek laten horen, maar waar meteen vanaf de eerste noten de wervelende cirkelvorm in te horen valt. Tamelijk abrupt eindigen ze en laten Plouvier alleen over die iets tussen de snaren van het instrument zet zodat enkele noten dissonant klinken. Het publiek kijkt vreemd op, maar het maakt deel uit van de partituur. Vervolgens zetten de dansers een choreografie neer die vergelijkbaar is met de partituur die we eerder hoorden. De danser rechts, die op de plek staat waar de cellist inzette, mag starten. Op het einde wint diegene die verbonden is met de pianist aan belang, springt hij net zoals de toonsprongen en akkoorden van het instrument tonen. Van links naar rechts korte en snelle stappen zetten, doet hij.  Zo loopt hij synchroon met wat we de vingers van de pianist eerder zagen doen.

Op het podium zijn met wit krijt cirkels getekend. Tegen de wijzers van de klok in wordt erin gedanst en/of rond de eigen as gedraaid. Ook de belichting gaat mee in de intensiteit, ze dooft uit achteraan waardoor het gezelschap een tijd in het half duister danst, net als in Cesena dat weliswaar in het donker startte en niet in het licht. Tijd en ruimte zijn nog nooit zo opvallend duidelijk samengevallen: het verloop van een dag: van licht naar donker en terug zien we.

Plouvier komt er terug bij en laat zijn danser afzien. In die mate dat de danser hem even op de pianokruk opzijschuift en zelf akkoorden verder speelt. Een woedeaanval zo lijkt het. Muziek, ritme en dans gaan hand in hand? Ja en neen: beide gebruiken wiskunde als kunstvorm en net die relatie onderstreept De Keersmaeker graag. Maar dé uitdaging zit ‘m in het materiaal dat zo‘n intensiteit kent, en het een choreograaf knap lastig maakt. Hoe vaak zeiden choreografen niet dat een bepaald muziekwerk ondansbaar is? Het is die relatie en soms het onmogelijke mogelijk maken of op zijn minst oplossingen zoeken, dat De Keersmaeker niet uit de weg wil gaan. Zo ontstaat de dialoog tussen dans en muziek op den duur en bepalen de dansers onder andere de intensiteit van de piano. Zij zetten een blok op een pedaal, en halen die er weer af.

De blaasinstrumenten horen we dan weer bij enkele dansers wanneer ze in en uit blazen. Op het einde verplaatsen die instrumenten niet meer dan lucht of dan weer het geluid dat vergelijkbaar is maar zachter van een colonne vrachtwagens op de Brusselse Ring. De cirkel is rond wanneer de muzikanten de choreografie mogen eindigen. 1 subtiele spot is gericht op de partituurhouder en de vinger van de dirigent. Die gaat naar voor en achter terwijl er geen geluid meer geproduceerd wordt. Voor- achter. Basis in de ruimte en bewegingsleer, net zoals links-rechts, verticale beweging (sprong) en cirkelvorm: de Keersmaeker puurt dans uit in zijn elementaire vorm, en die is wiskundig, geometrisch.

Makkelijk is Vortex Temporum dat een uurtje duurt niet wegens abstract. Ook de muziek vraagt een behoorlijke inspanning van het publiek. Wie er open voor staat en dit niet als barrière ziet, geniet hier van.

< Bert Hertogs >