Recensie Bart Steenhaut en Alex Vanhee | Backstage/Frontstage

Het komt zelden voor dat Bart Steenhaut en Alex Vanhee, respectievelijk muziekchef en fotograaf, al meer dan twintig jaar partners on the road voor de Morgen, in de eigen keuken van de muziekjournalistiek laten kijken. Steenhaut had ook nieuws bij. Zo werkt ie aan een boek met en rond Arno. Het moet zijn dat ie concertnews.be ook wel eens een nieuwtje gunt. Naar eigen zeggen, hebben beide heren nauwelijks een sociaal leven en het is niet eens zo gek dat ze een lezing gaven begin januari. De concertmachine komt namelijk pas halfweg januari stilaan terug op gang omdat de meeste bands na hun eindejaarsstop – ze zijn graag tijdens de feestdagen thuis – de draad opnieuw moeten oppikken. Omdat studenten (journalistiek) wegens blokperiode ondervertegenwoordigd waren in het CC Luchtbal, accrediteerde concertnews.be zich en stelt het zijn notities en samenvatting (met kanttekeningen in cursief) gratis ter beschikking aan het grote publiek. Alle commerciële initiatieven ten spijt waar studenten samenvattingen en zo kunnen kopen: in onze studententijd gaven wij notities en samenvattingen met plezier door aan collega studenten in ruil voor die van hen. Noem ons gerust old fashioned.

Na enkele filmpjes die de publieke omroep deze zomer inblikte op respectievelijk Couleur Café en Pukkelpop, verwelkomde Wim Wilri, journalist bij ATV én de Morgen de zowat zestig aanwezigen. Wilri zette meteen de sfeer door ons te bedanken voor de komst, dat we voor de juiste zaal gekozen hadden, niet die waar die avond volkstheater te zien was, en kondigde zijn collega’s dan ook gepast aan als “volkse figuren”. Wie “lezing” zegt, denkt al snel aan de letterlijke betekenis van het woord dat beide heren zouden voorlezen, fragmenten brengen uit hun boek Face 2 Face. Gelukkig werden we daarvan bespaard, en bleef de sfeer ongedwongen. Vanhee mag dan wel minder sterk zijn als spreker voor een publiek dan Steenhaut, hij slaagt er wel in om sneller tot de kern van de zaak te komen terwijl Steenhaut de zaken graag inkleedt, er een sausje over giet. Veel zeggen met weinig of zelfs zonder woorden, is een gave die Vanhee als geen ander beheerst. Elk journalist kan daar alleen maar zijn petje voor afdoen.

Enkele stellingen werden de rode draad doorheen het betoog van Vanhee en Steenhaut.

Objectiviteit bestaat niet

Een objectief verslag van een concert zou behoorlijk saai zijn. Het zou niet meer bevatten dan info over het aantal toeschouwers, het start- en einduur, wie er eerst op kwam, wat er vervolgens gebeurde, wat de songlijst was, wanneer de band terug opkwam om aan de toegiften te beginnen, dat het publiek applaudisseerde, welke kleurtinten de spots toonden, en niet meer dan dat. “Uiteraard kleurt elk journalist zijn recensie, om het lekker leesbaar te maken.” zegt Bart Steenhaut. Geen kat leest namelijk een puur zakelijk feitenrelaas van een optreden. “Als je op voorhand weet dat het niet goed gaat zijn, blijf je beter thuis. Muziekjournalisten proberen zo blanco mogelijk naar een concert te trekken. En ja, soms ben je teleurgesteld in je grootste helden of ben je zeer verrast omdat je niets verwachtte van een bepaalde band. Ook een interview is geen pure weergave van A tot Z wat een artiest allemaal zei. Ook daar zit een rode draad in en werk je naar een pointe toe.”

Objectiviteit bestaat trouwens niet in de ganse journalistiek tout court. Vragen als: “Wat is nieuwswaardig? Hoeveel plaats voorzien we voor een stuk? Brengen we het groots en op de cover? Brengen we het überhaupt? Past dit  in ons format?” Het zijn vragen waar elk medium mee bezig is.

De mythe sex, drugs and rock and roll (deels) doorprikt

Het beeld van de sector van de jaren ’60 en ’70 is niet meer correct, zo stelden Vanhee en Steenhaut. De tijd van de groupies en van drugsmisbruik lijkt dus voorbij, al blijft er nog wel wat sluimeren in het circuit. Helemaal voorbij is het dus niet met die drie. Als clean voorbeeld gebruikten ze Milow waarmee ze enkele jaren terug op tour gingen. Kort samengevat ziet een tourdag er als volgt uit: aankomen in de venue of op een festival, load in (vrachtwagens, technisch materiaal opstellen, podium technisch klaarmaken), wachten, soundcheck, wachten, concert, klantenbinding met fans (signeren aan merchandising stand), wachten, load out (alles terug inladen), wachten, met de nightliner onderweg naar volgende concert. Tijdens het wachten wordt een boekje gelezen, social media geüpdatet. Muzikant/artiest zijn is een fulltime bezigheid geworden. Ook in maanden waarin je niet tourt, hou je best contact met fans.

Hét gevaar bij al dat wachten, het leven in een cocon on the road, is net alcoholmisbruik en drugs. Artiesten en muzikanten hebben vaak tijd te doden, bijna in elke backstage is alcohol met liters te vinden. Riskant dus. Steenhaut gaf later in de lezing trouwens toe dat er op zowat elk rockfestival een duister figuur rondhangt waar bands drugs of vrouwen op bestelling kunnen krijgen. Sex, drugs and rock and roll, … de mythe blijft toch nog deels overeind. De dood van artiesten zoals Janis Joplin in 1970 die aan een overdosis heroïne overleed, heeft de ogen geopend van artiesten. Maar in 2011 verloor de muziekindustrie Amy Winehouse door alcoholmisbruik en in 2012 Whitney Houston door drugsmisbruik. Zeggen dat alle hedendaagse bands/artiesten clean zijn, is dus iets te optimistisch.

Dance vs. rock and roll

Compleet anders dan de rock and roll-scene, is het tourleven van een dj. Met een privé jet vliegen ze van feestje naar feestje. Puur omdat het niet anders kan. Via lijnvliegtuigen wordt te veel tijd verspild. Hier geldt, zo veel mogelijk sets doen op een zo kort mogelijk tijdsbestek, soms meerdere per etmaal. Dat heeft met rendabiliteit en kosten- efficiëntie te maken. De gage van een dj als Tiësto is al gauw een half miljoen euro per set. Die privé jet kan er dus wel af, en tussenstops worden gebruikt om een track af te geven of een set voor de radio. Wat voor een gewone man een fiets is, en iets met de post/koerier versturen, is een privé jet voor een dj. Erg praktisch en vaak simpelweg uit zakelijke overwegingen een noodzaak.

Op zoek naar een evenwicht

Wanneer ze mee op tour met een band gaan, is Vanhee zo onopvallend mogelijk aanwezig. “Hij kan als geen ander opgaan in het behang” looft Steenhaut hem. Kijken doet ie dan. Pas vanaf dag twee volgen de eerste foto’s, na een tijd ziet de band niet dat je foto’s aan het maken bent, word je als deel van het geheel gezien. Pas dan maak je de beste foto’s. Vaak heeft een artiest al op voorhand een beeld hoe hij de foto wil. Het is de kunst om hem te laten doen, maar toch dat ene beeld dat je zelf voor ogen had te maken.

Als muziekjournalist is het slechtste wat je kan doen voor je een interview begint te onderstrepen wat de impact van een band op jouw leven is. Zo’n interview komt nooit goed, het komt erop aan om op gelijke voet te staan, niet de band op een voetstuk te plaatsen. Zorg ervoor dat je je huiswerk, je research gedaan hebt voor je naar een interview trekt. “This interview is over” durven bands zeggen tegen televisiecollega’s die zich te weinig op voorhand informeerden, weet de muziekchef. Het tegenovergestelde komt ook voor, dat Steenhaut zelf beslist om het interview te stoppen omdat de artiest hem voor de gek aan het houden is.  

Het domme antwoorden- spelletje spelen artiesten uit binnen- en buitenland wel vaker. Vaak omdat ze zich vervelen, voor de zoveelste keer moeten antwoorden op een gelijkaardige vraag. “Het komt erop neer om andere vragen te durven stellen dan je collega’s, je te onderscheiden en niet alleen vragen te stellen waarom het interview plaatsvindt (concert, release nieuwe plaat) maar de routine van de artiest of band te weten doorbreken.” zegt Bart Steenhaut daarover. Ergeren doet ie zich aan rondetafelgesprekken, persconferenties van 20 minuten waar elke journalist een vraag mag stellen en waar journalisten de aandacht naar zich toetrekken en afkomen met een zelf gebreide trui die de artiest in kwestie moét passen terwijl de minuten verder lopen. Mag het nog ergens over gaan? Het valt op dat de ervaringen van Bart Steenhaut vergelijkbaar zijn met de onze. De press call met Justin Bieber in 2011 verliep net zo. Uit eigen ervaring weet concertnews.be dat het tegenovergestelde ook gebeurt, dat je als journalist beter geïnformeerd bent dan de artiest/band in kwestie. Dat zorgt ook voor vreemde en gênante situaties tijdens een interview. 

Steenhaut weigert phoners of interviews via e-mail omdat je nooit weet of de echte artiest wel antwoordt, en het niet een lid is van diens entourage. Een recente trend waar hij op wees, wat we wel al hebben meegemaakt met Skunk Anansie op Sziget Festival vorig jaar, maar niet beseften dat het een trend was, is dat de band in zijn geheel niet meer samen zit met de journalist, maar de bandleden afzonderlijk gesproken kunnen worden via een doorschuifsysteem. Het resultaat zijn betere interviews waar je gerichtere vragen kan stellen aan elk bandlid. Vroeger kozen bands wel vaker om met 4 bandleden voor je neus te zitten. De muzikanten praten dan door elkaar heen, of er wordt wat gelachen. Als je dat allemaal moet wegfilteren uit een gesprek, kom je soms thuis met bitter weinig inhoud maar wel het gevoel dat het een gezellig onderonsje was. Daar heeft je lezer niets aan.

Hoe een band groeit

Kort samengevat doorloopt een band drie stadia, legt Alex Vanhee uit terwijl hij foto’s van Muse door de jaren heen toont. De eerste fase, is die waarbij ze voor het eerst hun thuisbasis verlaten en op tour gaan buiten het continent waar ze vertrouwd zijn op te treden. Jonge snaken krijg je dan voor je lens, vaak een stelletje ongeregeld.

Wanneer ze na een tweede plaat opnieuw touren, hebben ze de smaak al wat te pakken, maar ligt alcohol/drugsmisbruik op de loer. Niet zelden staat er een bandlid wazig te wezen voor je lens.

Pas wanneer die stadia doorlopen zijn, komen we bij een band die zich professioneel gedraagt, (min of meer) de timing en afspraken respecteert.

Steenhaut en Vanhee houden geen blad voor de mond en praten later over de ass holes in de muziekindustrie. (Lang) wachten eer de band verschijnt voor een interview en shoot: ook bij hen is het dagelijkse kost. Geduld is een schone deugd, zeker in de (muziek)journalistiek.

Niets wordt in je schoot geworpen, spitsvondig zijn is de boodschap

Geduld is een schone deugd dus. 3 jaar deed Alex Vanhee er over om Nick Cave voor zijn  lens te krijgen voor een portretfoto. Aanvragen gaan via het Belgisch label naar de UK. Daar bekijken ze de aanvraag. Indien ze het voorstel zien zitten, sturen zij de vraag door naar de USA, die op hun beurt groen licht moeten geven. Ziet het label in de States het voorstel zitten dat vergezeld is van een ID van het medium, waarvoor staat De Morgen, wat is hun gewicht (leescijfers), over welke bands schrijven ze, wat zijn de voorkeuren van die krant, … dan gaat die vraag richting management die als alles meezit de vraag doorstuurt aan het tour management van de artiest, indien die op tour is. Tenslotte komt de mail dan bij de persoonlijke assistent van de artiest in kwestie waarna het antwoord volgt. Een hele weg om te doorlopen dus ...

Soms zijn er ook (onverwachte) meevallers. Zo geven The Rolling Stones geen interviews. Maar toen Keith Richards het autobiografische boek “Life” uitbracht in 2010, was er plots wél een interviewmogelijkheid omdat Richards een nieuwkomer was in de boekenbranche, een ander medium dan muziek, en daarvoor was dus wel een promotour nodig. Steenhaut kon het naar eigen zeggen zelf niet geloven dat die opportuniteit er kwam.

Concertnews.be is zeer geïnteresseerd om te weten te komen hoe de ID‘s van ons medium eruit zien bij de verschillende record labels. Onze site laat namelijk niet in zijn kaarten kijken welke muziekvoorkeuren het heeft, en van een format is al evenmin sprake. Elke band of artiest moet zich telkens opnieuw bewijzen ...

Alles voor het imago

Het imago die de band of artiest zich aanmeet, moet overeind blijven. En dus is het niet altijd makkelijk noch als fotograaf noch als journalist om de andere kant, een andere invalshoek van een band of artiest te tonen, beamen Alex Vanhee en Bart Steenhaut. Een management vraagt via een overeenkomst dat enkel goedgekeurde portretfoto’s mogen verschijnen. Dus moet Vanhee ze wel eens ter goedkeuring voorleggen. Soms komen beide partijen niet tot een consensus en moet de krant het met een ander beeld stellen.

Ook binnen het live gebeuren, is het imago en het commerciële verhaal – programmaboeken/fotoboeken van de tour moeten ook verkocht worden – steeds vaker schering en inslag. Zo wijst Alex Vanhee op het groeiend aantal concerten in het Antwerps Sportpaleis waar de fotografen vanaf de mengtafel, de front of house, moeten fotograferen. Dat levert zelden sterke beelden op. Daarbovenop komt soms nog een overeenkomst dat fotografen moeten tekenen waarin ze verklaren dat de foto‘s enkel gebruikt worden bij een redactioneel stuk en niet voor commerciële doeleinden. Sommige overeenkomsten geven aan dat de foto‘s maar beperkt in de tijd gebruikt mogen worden. Daarnaast is er niet alleen de beperking in ruimte in de venue, ook in tijd: in het beste geval mag een concertfotograaf de eerste 3 songs zonder flash fotograferen. Maar het durven al eens 2 songs zijn, of 1, of zoals bij Beyoncé jaren terug: 30 seconden. Na  het Super Bowl-incident vorig jaar laat Queen Bey geen concertfotografen meer toe.

Ook dat is een trend: recente concerten van Lady Gaga in het Sportpaleis, Kanye West in Vorst Nationaal, Mick Hucknall in de AB, One Direction in het Sportpaleis en Bruno Mars in het Sportpaleis mochten niet gefotografeerd worden door professionele persfotografen.

En dat terwijl fans ongestoord een concert lang foto’s maken of filmpjes met hun smartphone of zelfs tablet.

Andere producties maken er dan weer een sport van om het een persfotograaf knap lastig te maken door weinig tijd te geven in combinatie met weinig licht of moeilijke lichtomstandigheden (Nick Cave, …). Ook bij Neil Young in Vorst Nationaal werd de artiest onderbelicht en dan sta je daar als fotograaf.

Artiesten hebben het recht een interview na te lezen, vult Bart Steenhaut aan. “Maar ik laat niet toe dat ze iets essentieels schrappen of verzwakken.” Een mooi voorbeeld noemt hij Anouk waar hij een goede professionele band mee heeft. Zij stuurt suggesties of andere formuleringen door zodat het stuk beter en lekkerder om lezen wordt. Dat apprecieert Steenhaut als het eindresultaat door de samenwerking erop verbeterd is.

Gentlemen’s agreement

Anouk is een van de weinige artiesten die het ongeschreven gentlemen’s agreement – het hoort niet dat artiesten kritiek op elkaar geven – doorbreekt. Zij zegt haar ongezouten mening over haar collega’s. Via social media zagen we een foto van haar vuilbak met daarin een ongeopende dvd van Ilse Delange die haar label haar gestuurd had, voorzien van een regel commentaar. Recent was er ook nog heel wat te doen rond een relletje tussen Sinéad O’Connor en Miley Cyrus.

Die “gentlemen’s agreement” geldt voor zowat alle internationale en nationale artiesten. Het is dé reden waarom concertnews.be géén interviews met Bekende Vlamingen doet op film- of musicalpremières. Als daar al kritiek op een collega te horen valt, dan gebeurt dat off the record.

“In de business is niets echt, en het feel good-gevoel is vaak aanwezig. Af en toe is het nodig om de realiteit te laten zien”, zegt Steenhaut, “maar je moet wel met mensen kunnen blijven samenwerken.” Al lijken ook voor hem enkele mensen het verkorven te hebben en is het maar de vraag of sommige relaties op menselijk en professioneel vlak nog terug te herstellen vallen.

Op dat vlak zou een gentlemen’s agreement onder journalisten geen slecht idee zijn. Roddels, misinformatie en rancune zijn alomtegenwoordig. Een goed journalist overstijgt dat.

< Bert Hertogs >

Bert Hertogs is sinds 2008 hoofdredacteur van concertnews.be.