Recensie The Return of Ulysses

The Return of Ulysses vertelt het verhaal van Odysseus die ging vechten tijdens de Trojaanse oorlog. We zien zijn vrouw, Penelope (Eva Dewaele), die ondertussen 10 jaar lang aan het wachten is op haar man. Het zal nog eens 10 jaar duren, na de Oorlog dat ie effectief terugkomt. Christian Spuck tekende voor de choreografie en koos bewust om het uitgangspunt van Penelope te benaderen. Een slimme keuze want haar situatie is namelijk tragi-komisch.Die twee gevoelens die elkaars tegenpool zijn, weet de choreograaf ook perfect op scène te brengen. Hij kiest om DeFilharmonie werken te laten spelen van Henry Purcell, die vooral de dramatiek, het eenzame van Penelope benadrukken. Deze muziek wordt afgewisseld met liefdesliedjes uit de jaren '50 en '60 die het frivole en grappige van de situatie benadrukken, en zelfs plaats maakt voor wat cynisme. De dansers bedienen zelf de oude bandrecorder die vanachter op een grijs tafeltje staat. De voorstelling opent met La mer van Charles Trenet. We zien meteen het einde van het verhaal: Odysseus is terug en schiet Penelope's minaars dood. Daarna volgt er wat voorafging om terug tot het schot te komen.

Emmy Ryot die instond voor het kostuum-en decorontwerp koos voor donkere kleuren. De meeste dansers droegen zwart, eventueel gecombineerd met bordeaux, donkerblauw of beige. Het geeft ook de juiste sfeer weer: Penelope is in rouw, en telt de dagen net zoals in een gevangenis, door op de zwarte muur witte streepjes te trekken. In die jaren heeft Penelope ondertussen heel wat minnaars, die haar om haar hand vragen. In de tekst vindt ze een list om hen aan het lijntje te houden. Ze zal een bruidsjurk maken en die 's nachts weer ontrafelen, zodat ze eeuwig bezig blijft, en eeuwig op haar man Odysseus (Howard Quintero) kan wachten. In deze voorstelling ligt dat nogal moeilijk: een kleed maken, ontrafelen en weer opnieuw maken, enz. Vandaar dat men koos dat Penelope haar vrijers witte rozen geeft. Rozen, die telkens opnieuw dezelfde zijn, omdat ze die telkens opnieuw terug verzamelt op het podium. Op den duur wordt dat tafereel, dat zich ettelijke keren herhaalt, passielozer en lijken de protagonisten verveeld om alweer dezelfde handeling te moeten ondergaan.

Tijdens Rina Ketty's "J'attendrai" zien we Penelope's 7 minnaars (Alain Honorez ea) een soort paringsdans doen, met enkele dierlijke trekken in hun bewegingen (oa door het flapperen van de handen). De paring- die alle heren proberen te bewerkstelligen, komt er uiteindelijk niet van. Tijdens The exiters' Tell him, wordt verwoord dat Odysseus op zijn boot zit. Enkele maquetteboten die mee op het podium staan, worden vastgenomen. Tijdens de choreografie die we dan te zien krijgen, valt het ons op dat golvende en cirkelvormige bewegingen overduidelijk aanwezig zijn. Ook zien we links enkele dansers roeien, alsof 'An die Nordseeküste" aan het spelen is. Nog hilarischer wordt het tijdens Mr Lonely van Booby Vinton.

De vrijers zitten in twee rijtjes achter een schuin geplaatste tafel met hun wit roosje in de hand. Het lijkt wel een poppenkastvoorstellinkje in de voorstelling. Hiermee raakt de choreograaf even aan dat ook zij stilaan moedeloos moeten worden van Penelope's talmen. Als de god van de zeeën Posseidon (Ilia Belitchkov) in een grote witte tutu en met witte zwemvliezen op het toneel verschijnt, is het hek helemaal van de dam. Meteen waan je je in een live versie van een tekenfilm. Spontaan moest ik denken aan de kikker uit de tekenfilm De Zwanenprinses die jaren denkt dat hij een prins is, en die dringend op zoek is naar zijn kus. Ook hij blijft eeuwig wachten, en als hij dan gekust wordt, gebeurt er niets, en blijft hij toch geloven in wat hij zichzelf wijsmaakt. Of het toeval is weet ik niet, maar er is allessinds een gelijkenis met het verhaal van the Return of Ulysses.

Zoals gezegd wordt het dramatische, het eenzame van Penelope benadrukt in wat we te horen krijgen van deFilharmonie. Purcell's muziek concentreert zich vooral op de strijkers, kopers en clavecimbel die een weemoedige sfeer kunnen oproepen. Tijdens enkele nummers mag sopraan Susanne Duwe al haar stemregisters opentrekken om nog meer drama in de muziek en het lot van Penelope te leggen. Tijdens zulke taferelen danst Dewaele alleen, of met twee. Vooral tijdens de nummers uit de jaren '50 en '60 wordt het corps de ballet ingezet. Een verfissende keuze.

Ook de keuze van oude liefdesliedjes is de juiste. Perhaps van Doris Day geeft de vrijers nog wat hoop en houdt hen nogmaals aan het lijntje. Tijdens 'Pery Como's Magic Moments wordt de kaart van het cynisme getrokken. Er valt op het podium helemaal niets magisch te ontdekken. Tijdens dit liefdeslied, wijst Penelope haar vrijers gewoon af in de bewegingen die ze doet. Dit in contrast met het lied dat we dan horen, geeft de grootste tegenstelling weer van de hele balletopvoering. Een hoogtepunt. Penelope krijgt een verlengstuk van haar zwarte jurk omgedaan, en bedekt haar gezicht. Opnieuw benadrukt dit de rouw die ze heeft. Haar minnaars proberen haar de dood van haar echtgenoot te suggereren. Hierop rebelleert ze. Opnieuw komt Posseidon op om aan te kondigen dat Odysseus thuiskomt op de tonen van Comin' home baby van Mel Thorme. De scène wordt verkleind, een zwarte muur wordt naar voor gebracht. Odysseus knalt Penelope's minnaars neer. Penelope reageert radeloos. Ze herkent haar man niet. Eindigen doen ze bij La mer van Charles Trenet. Zij zit opnieuw op haar bankje achteraan, net als in het begin. Dit keer met 1 witte roos. Hij staat aan de zijkant. Ze herkent haar man niet, en blijft op hem wachten...

Eva Dewaele schittert in de rol van Penelope. Het gevoel, de tegenstrijdigheid ervan die zij vertolkt, klopt van het begin tot het einde. Ze leeft, wordt geleefd, en is op den duur afgeleefd. De dynamiek en wervelende dans die we krijgen aanschouwd tijdens de nummers uit de jaren '50 en '60 staat in schril contrast met de ingetogenheid en eenzaamheid die vertolkt wordt tijdens Purcell's muziek. Vallen, springen, naar voor, achter, links, rechts, zowat alles wat in een balletvoorstelling dient te zitten, zat erin en werd perfect uitgevoerd. Een vermoeiende rol, had Eva Dewaele, zoveel is duidelijk. Ze wordt meegetrokken, moet zich losrukken van haar opdringerige mannen, om even later opnieuw tot rust te komen en zich in te leven in de eenzaamheid, de moedeloosheid, de verveling van haar hoofdpersonage neer te zetten met een principal. Chapeau. Ook het publiek dacht er zo over, luid applaus kreeg ze en gefluit. Een wildenthousiast publiek dus. Meer dan terecht.

< Bert Hertogs>