Recensie Auf dem Gebirge hat man ein Geschrei gehort

Overleeft de danstaal en het ritme van Auf dem Gebirge hat man ein Geschrei gehört 30 jaar na zijn creatie?. Het antwoord is twee keer neen. Het danstheaterstuk gebracht door Tanztheater Wuppertal Pina Bausch dat meer dan twee uur duurt uit 1984 lijkt vooral op een oude film of tv programma van destijds bekijken. Er zit gigantisch veel ruis op, de kleuren zijn wat vaal en de verteltechniek tergend traag. Komt daarbij dat de klankband vaak vinyl is, die stevig kraakt, en – op regieaanwijzing van Bausch zelf – ook even hapert in het eerste deel, en je krijgt een voorstelling waar de samenhang van het geheel behoorlijk zoek is, waar het bij momenten maar toneel in het toneel kijken is en dus gewoon uitdraait, net als de openingsscène en de massascène op chaos.

Alsof het een achtervolgingsscène is op een dreigend gevaar, zo komt die start over. De dansers bakenen de ruimte af, tasten die af door schichtig een voor een aan de wanden van het toneel te blijven, switchen snel van positie in tegenwijzerszin, komen ook de zaal in om daar tegen de muren verder te spelen alsof het een politiethriller is en er een moordenaar in de zaal is. Als er al een moordenaar in deSingel zit, dan is het wel die vervelende hoest die vaak de kop komt opsteken bij veel toeschouwers. Jawel, het is die tijd van het jaar dat een groot percentage van de schouwburgbezoekers verkouden zijn en dat duidelijk laten horen. Begint er een, dan werkt dat zo aanstekelijk dat andere toeschouwers ook beginnen hoesten. Het geluid van hoest werkt dan ook erg aanstekelijk net als het gebaar van krabben. Krabt er iemand op scène, net als in deze Pina Bausch-voorstelling, dan begin je zelf ook last van jeuk te hebben.

Net dat gevoel, een onbehaaglijk, regeert zowat gedurende de ganse voorstelling. Man in zwempak, met rode zonnebril en rode badmuts aan. Het werkt in het begin nog enigszins als humoristisch element, maar daarna komt het wat flauw over. Ballonnen blaast ie op die een na een stukgaan, tot de vierde, die blijft heel. Later komt ie opnieuw terug met een heel stel ballonnen waarop ie met zijn achterste ploft en de ballon op die manier stukmaakt. De titel van het werk verwijst naar het evangelie volgens Matteüs Hoofdstuk 2 waarin Herodes overgaat tot de kindermoord van alle kinderen onder de twee jaar. Jozef en Maria hebben weliswaar dan al de vlucht gekozen naar Egypte zodat Jezus safe is. Maar Rachel verliest wel haar kinderen, en jammert om hen. “In Rama werd een stem gehoord, een hevig gejammer en geklaag. “ luidt het in vers 18. Pina Bausch trekt dus de lijn van de man die zeer dominant en vrouwonvriendelijk door het leven gaat en die leven (de ballon kan je voor de zwangere buik/nieuw leven zien) weg neemt. Een sterk patriarchale samenleving dus. De battle of sexes uitgebeeld.

Een koppel wordt door de massa brutaal en dik tegen de zin (tegenstribbelen) van beiden (niet in het minst van de vrouw) naar elkaar toegebracht en worden gedwongen om elkaar vol op de mond te kussen. De massa cirkelt rond, dwars door elkaar. Een jong, klein meisje wordt in de armen gepushet van een zakelijk uitziende man. Beiden vallen om. In de onrust die zich verder op het toneel afspeelt, dat vol aarde bezaaid is, is veruit de scène met de vrouw die aan het verdrinken lijkt en snelle arm-en beenbewegingen, spartelend op de aarde uitvoert erg sterk. Met een matras als reddingssloep komt er redding, en wordt ze zo gered. Maar in de volgende herhalingsscènes is er geen matras meer. Duikt een man het water in, en bevindt al de rest, inclusief de man zich in dezelfde hachelijke positie: spartelend, nood aan hulp.  Een reddingssloep kan dan nog soelaas bieden en zo zien we verschillende groepen achter elkaar snel achterwaartse roeibewegingen doen alsof we op een bruiloft zitten en “An der Nordseeküste” speelt.

Puur machtsvertoon zien we wanneer een man een groep vrouwen die achter elkaar zitten, de benen wijd open en op elkaars schouders hun hoofd laten rusten, een duwtje geeft waardoor ze als een kettingreactie allemaal naar voor leunen, een na een, en nadien terug in de normale positie komen net alsof ze een soort Newtonpendel zijn. Een ander trekt hen uit elkaar, geeft hen een klap in het gezicht of ranselt hen af. Groot contrast met het beeld van de onschuld, de twee meisjes die hand in hand een radslag uitvoeren en daar plezier aan beleven. Theater in theater zien we wanneer een vrouw ouder gemaakt wordt met wit poeder in de haren. Ook het theaterdoek gaat meermaals dicht en het effect van de rookmachine zet de theatrale karakter extra in de verf.  In het begin wordt er ook een echte sigaret opgestoken, dat gebeurt aan de rechterzijkant. Nog voor de danser op is, is de sigarettenrook al  te zien op het podium en te ruiken. Ook dat levert kritiek op van het publiek, waarvan enkele toeschouwers spontaan beginnen hoesten.

Een link met het kerstverhaal komt er nog wanneer het podium bezaaid wordt met verschillende dennen. Ook dan zien we eerst een meisje dat symbool staat voor de onschuld spelenderwijs over de dennen huppelen en speels, tevens wat verleidelijk verstoppertje spelen achter zo’n boompje. Veel minder subtiel is het verleidingsspel van een andere jonge vrouw die met matras en deken achter de dennen plaatsneemt, en een bedpartner lokt, zonder resultaat trouwens. Maar tegenover elk sterk beeld staan misschien wel twee beelden die de tand des tijds niet meer overleven, die gewoon te flauw zijn ook al is er sprake van humor in combinatie met de geluidsfragmenten.

Los van enkele iconografische beelden, niet in het minst de openingsscène en slotscène, is de spanningsboog van deze voorstelling dus veel te los om nog anno 2014 en de toekomst te overleven. Alleen al de manier waarop de “intermission” tamelijk bruusk werd aangekondigd, is aan herziening toe. En de opener van deel twee “Cry me a river” in stukjes gekapt zodat het zeker zijn emotioneel effect niet zou halen aan de piano, werkte voor geen meter. Een mens zou zich bijna afvragen of het productioneel gezien nog te verantwoorden is om enkel voor 3 minuten flauwe choreo een piano op scène te zetten.

Conclusie: zelfs in een Bauschproductie moeten coupures kunnen, de kwaliteit van het geluid aangepast aan huidige normen, het kaf van het koren gescheiden, wat ons betreft. En het publiek? Dat gedroeg zich ronduit hypocriet. Samenhang mistte het, programmablaadjes werden duchtig gelezen tijdens de pauze omdat men maar niet in de voorstelling geraakte. Ook in het tweede deel was het niet anders. Dan toch rechtveren, een stevig applaus geven en fluiten, omdat het hier om Pina Bausch gaat is ronduit hypocriet.

< Bert Hertogs >