Recensie Coup fatal van Alain Platel

Hoe Coup Fatal was?. Bien rasé, bien habillé, bien parfumé, zoals de parmantige ‘sapeurs’, de dandies van Kinshasa. Een sneer naar die way of life toont Alain Platel die niet te werk ging als choreograaf voor dit werk. Wel begeleidde hij de muzikanten om meer dan alleen maar een concert neer te zetten. Hij voegde dus wat dramaturgie toe, liet de mannen rechtstaan, dansen, dan weer zitten. En hoewel de mix van barok (live gezongen door contratenor Serge Kakudji) uit Händel, Vivaldi, Bach, Monteverdi, Gluck erg goed blijkt te blenden met de Afrikaanse ritmes op gitaar, xylofoon, balafoon, likembe (een duimpiano) en percussie (djembé, rainmaker,agogo bells, dundun, gungon, tamani, kalabas en sabar) alsook gezangen uit dat continent, oogt het geheel net dramaturgisch te zwak.  Levenslust op het toneel als verkoopsargument komt dan ook erg zwak over. Om dat te zien, kan je even goed naar de Matongé-wijk in Brussel gaan. Al betwijfelen we of sommige toeschouwers in deSingel zich aan zo’n uitstap überhaupt durven te wagen.

Openen doet Coup Fatal door een mooie dialoog op elektrische gitaar, waarbij dat instrument de vraag stelt en de likembe van een muzikant in een rolstoel het antwoord levert. Alle andere vervoegen de groep wat later met blauwe plastic stoeltjes die uit een of ander lokale bar lijken meegebracht. Russell Tshiebua en Bule Mpanya, de backing vocals die vooraan plaats nemen terwijl de rest achteraan het podium meestal zit, gaan de zaal in, begroeten het publiek. Later zullen ze ook een vrouw uitkiezen waarmee ze slowen. Alleen al om de gelaatsuitdrukking van een jongedame met bril te zien – dik tegen haar zin doet ze mee – is deze Coup Fatal een ware ontdekking. Een spiegel houdt hij voor hoe wij Westerse stervelingen toch wel erg gefocust zijn op ons imago, de perceptie. Hoe afstandelijk en koud we wel zijn. De Congolezen mogen dan wel niet het comfort bezitten zoals wij dat doen, het minste wat je kan zeggen is dat ze het niet aan hun hart laten komen en hun levensvreugde daar niet door laten beïnvloeden. Waar zit onze voldoeding? Kennelijk steeds vaker in het “hebben”, het materialisme en steeds minder in het “zijn”.

Wanneer het gezelschap dan ook als sapeurs, de dandies van Kinshasha verkleed op de bühne verschijnen, is dat vooral als een sneer bedoeld in de richting van deze bevolkingsgroep. Maar het is ook een sneer richting Westen, die dit beeld ook vooral heeft: het koloniale kostuum (met Belgische vlag op een band op de bovenarm van een van hen verwijst naar het donkere verleden van ons land met het land in Afrika). Een van hen heeft ook een lading veelkleurige dassen aan zijn broek hangen. Een ander geeft openlijke kritiek aan het adres van Stromae: korte shorts, rode tot aan de knieën opgetrokken sokken. Opvallende hemden (rood, cyaan, …) worden gecombineerd met opvallende zonnebrillen in dezelfde kleur.

Een ander heeft een blauwe kilt aan, stapt van de ene armleuning in de zaal naar de ander, zodat een wat oudere vrouw een exclusieve inkijk in die kilt kan bekomen. Uiteraard wendt ze haar blik af terwijl ze even goed haar smartphone had kunnen bovenhalen voor een exclusieve selfie. Verder zien we twee mannen een gekruiste sprong maken waarbij de ene over de andere springt naar rechts terwijl de ander onder hem blijft en naar links springt. Na een tijdje klapt het publiek mee op het aangegeven ritme, maar een dialoog (voor-en na zingen) zit er niet in. Het toont vooral aan hoe stroef die culturele ontmoeting wel verloopt, niet in het minst omdat zowat iedereen een dansvoorstelling verwacht maar een concert voorgeschoteld krijgt. Slim bekeken met enkele barokaria’s in (een genre dat ook in operahuizen moeilijk toeschouwers weet te lokken, wegens erg niche) die overgaan in onder andere rumba alsof het altijd zo geweest is, en altijd zo moest zijn. Blenden doet het net als die overgang van To be young, gifted and black van Nina Simone uit 1970 met Lascia ch’io pianga van Händel uit 1707.

Grijpen naar het kruis, ver vooroverbuigen om dan tegen de grond te gaan, zijn subtiele verwijzingen naar Michael Jackson. Die truuk met de speciale zool hebben ze blijkbaar niet meegekregen. Hoekig alsof het achterwerk wijzers van een klok zijn, wordt het stap voor stap rond gedraaid, om vervolgens over te gaan in  twerken of zuiver de kont rond te draaien.  Nog zo‘n stereotype: “once you go black, you never go back“, de zwarte medemens als seksobject voorgesteld.

Goudkleurige vliegengordijnen zijn overal verspreid. De gouden/koperkleur komt van kogelhulzen die hier aan elkaar geregen zijn. De oorlog, het conflict is op die manier visueel aanwezig. To be young, gifted and black. Talent dat lang niet altijd boven water komt, laat staan op de radar verschijnt van het internationale circuit. En als het dat dan doet, zoals in deze Coup Fatal, komt het nog onvoldoende tot zijn recht. Want jawel, voor een levenslustig thema – hoewel ook verdriet en gemis bezongen wordt in aria’s -  kon de spanningsboog van deze Coup Fatal strakker. Nu kon er makkelijk tot een kwartier geschrapt omdat het verrassingseffect tamelijk snel uitgewerkt is. Hier zat meer in Alain Platel. En het publiek dat veerde achteraf recht, gaf ei zo na een volledige staande ovatie. Nochtans was de ondertoon erg kritisch, maar daarvoor bleek het publiek – alweer – toondoof.

< Bert Hertogs >