Recensie Jawoord

Jawoord van Lazarus en ’t arsenaal Mechelen is een naar Vlaamse normen opvallende rechtoe-rechtaan voorstelling geworden over een koppel, gespeeld door Pieter Genard en Lotte Heijtenis (beiden eerder te zien in Dubbelleven). Maar hier is geen sprake van zeemzoeterige meligheid, geen cliché’s rond liefde en seks die zich opstapelen. Neen, cynisme en sarcasme zegevieren. Openingszin is: “het valt mij op dat ik totaal geen zin heb in seks.” waarna Genard ongegeneerd filosofeert over masturberen, een orgasme (het ene is het andere niet), en hoe de porno-industie trends bepaalt tussen de lakens zoals klaarkomen in het gezicht van je lief. Vrouwonvriendelijk? Neen toch?

Genard is nog geen tien minuten zijn parlé aan het afsteken of de studentes achter ons kunnen het niet houden. Alsof ze naar een soap zitten te kijken op televisie, becommentariëren ze elke handeling, elke groffe uitspraak van de man op het toneel. Niet veel later wanneer ie echt zwaar uithaalt tegenover Lotte, komt er zelfs een “amaai ik zou die zo hard al een mot gegeven hebben” bij hen uit. Niet zo bij Heijtenis, zij blijft gigantisch beheerst en laat alles over zich komen. Knap is de twist in het verhaal waar Genard (die fysiek ver boven Heijtenis uitsteekt) kleiner wordt en zij een meer dominante positie in gaat nemen.

Jawoord speelt ook theaterspel uit, zo wordt effe uitgelegd wat een black out is, een donkerslag overgang, die in dit geval naar een achterwaartse tijdsprong verwijst, zowat het ganse stuk is dus een flash back.  Beiden hebben elkaar gevonden in hun richtingloosheid. Het appartementje dat ze zopas gekocht hebben is aan verbouwing toe. “Ik ben van plan zelf veel te doen” grijnst Genard breeduit waarbij duidelijk is dat het op goede intenties zal blijven maar hij verder geen reet zal uitvoeren in de badkamer onder andere. Zij is voor sociaal antropologe aan het studeren, maar wil haar eindwerk niet afmaken.

Heerlijk is hun visie over het huwelijk. Na een slapeloze nacht ’s ochtends nog een discussie achter de kiezen hebben met je toekomstige, uiteindelijk “ja” zeggen op het gemeentehuis terwijl je denkt: “eigenlijk vind ik je op dit moment niet zonen toffe!”. De manier waarop Heijtenis beschrijft hoe zo’n ochtend er uit ziet en wellicht alle genodigden vergelijkbare situaties meemaakten, is er bonk op. De hypocrisie van het huwelijk doorprikt. “Misschien moeten we toch maar een kind krijgen?” vraagt ze waarop hij antwoordt: “om er wát mee te doen?” en zij uiteindelijk met erg beredeneerde, zakelijke antwoorden afkomt zoals “om pampers te kunnen kopen” op een zelfde toon zoals ze later opsomt wat de voordelen van een partner zijn: “zodat ie je zinnen kan afmaken of zeggen dat je al iets eerder gezegd hebt.” Over op reis gaan en naar waar geraken ze niet uit. En als zij dansles wil volgen antwoordt hij laconiek: “met allemaal vrouwen die twintig jaar te laat hun lichaam ontdekt hebben?”

Veruit het grofst van al wordt het wanneer blijkt dat er een ander in zijn leven is: Maaike waarmee hij naar Parijs wil verhuizen voor zes maanden. Hij heeft een regie-opdracht voor een film beet. Zij reageert niet boos, noch verdrietig. Ze wil hem wel bij haar houden, letterlijk ook, ze springt op hem, klautert naar boven om op zijn schouders te zitten en daarna in een wel erg oncomfortabele positie te blijven hangen als een aapje aan een boom.

Afscheidsseks volgt (hier in een choreografie waarbij de twee in slow motion rond elkaar tollen). En stilaan komen de frustraties bij hem naar boven over hun relatie: dat ze te snel naar de badkamer vlucht om het kwakje dat ie op haar lichaam achterliet af te wassen na de seks bijvoorbeeld. “En wat zullen de mensen zeggen als we uiteen zijn?” vraagt ze. “Dat ik een klootzak ben.” klinkt het. Op die manier speelt “Jawoord” met sociale druk, verwachtingspatronen die onze maatschappij oplegt en doorprikt ze constant.

Dat Maaike 21 is, gaat er gewoontjes in bij haar. “Heeft ze mooie borsten?” vraagt ze nog. “Wonen jullie aan de rand?” vraagt ze. “Van de samenleving ja” repliceert hij wanneer hij voor het eerst even terug is. Niet veel later komt zij bij hem aankloppen, schotelt ze de papieren voor die ondertekend moeten om de scheiding te regelen en hoe het appartement afgewikkeld wordt. Terwijl zij de draad van het leven heeft opgepikt en gelukkig is met Roman, blijkt hij zich in zijn ongeluk gestort. Hij werd van de regie-opdracht gehaald en zijn relatie met Maaike heeft zijn beste tijd gehad.

“Je bent te laf om zelfmoord te plegen”stelt ze fijntjes vast. “Jij exploiteerde je seksorgaan!” volgt het al even hard niet veel later aan haar adres. Met “Ik had beter naar de hoeren kunnen gaan. Die zijn tenminste technisch onderlegd” bleek de seks in het begin van de relatie volgens hem maar van een pover niveau te zijn geweest. Ondertussen is vooral hij behoorlijk aangeschoten door de whisky, wil zij weg, maar zet haar op het bedje en dwingt haar zo nog even te blijven. Een zeer geloofwaardige zatlap zet Genard vervolgens neer wat eindigt in een gevecht tussen de twee. Een stuk decor valt naar beneden. “Dat hadden we al veel eerder moeten doen: ruzie maken” weet zij. Hij tekent de papieren. Zij doet haar trouwjurk aan om met Roman te trouwen, hij zijn kostuum om hetzelfde te doen met Inge. “Hou je van haar?” vraagt ze waarop hij ontwijkend antwoordt: “dat is de eeuwige vrouwenvraag hé”

Maar het regent buiten. “Eerst eten dan?” stelt hij voor, terwijl zij met zwangere buik even gaat rusten. Wat volgt lijkt wel op datgene waar beiden typeert: uitstelgedrag (en uiteindelijk afstel), niet zelden uit koudwatervrees.    

Genard en Heijtenis spelen zo overtuigend, zo fris dat je de indruk hebt dat ze niet spelen, maar gewoon zichzelf aan het wezen zijn hoe scherp de tekst ook bij momenten is. Hun Jawoord, waarbij ze zich onder andere baseerden op Scènes uit een huwelijk van Ingmar Bergman, komt dan ook uit de buik.

< Bert Hertogs >