Recensie Impressing the Czar

“Wat was dat allemaal?” horen we een moeder tegen haar dochtertje zeggen na het eerste deel van Impressing the Czar. De zin geeft meer dan goed aan hoe bizar dit werk van Forsythe wel is. Het lijkt een chaotische boel dat eerste deel, maar in feite is dat helemaal niet zo. Alle passen liggen wel degelijk vast. Maar wat we te zien en te horen krijgen, ligt zo ver van wat we gewoon zijn, dat het op zijn zachtst uitgedrukt wennen is.

Als dans een taal is, dan heeft die net zoals de taal een context nodig waarin deze speelt. In deze voorstelling staat een tv en gouden kersen centraal. De tv zorgt in deel 1 dat er gezapt kan worden, van de ene stijl in de andere. Net zoals er gebeurt als je zelf veel zapt op tv, verlies je de context, maar het geheel oogt wel harmonieus, tot je weer wegzapt. Zo ook gebeurt het in Impressing the Czar. Net op het moment dat je denkt door te hebben wat Forsythe bedoelt, biedt hij je een compleet ander beeld aan, waardoor je waarneming van het vorige en de interpretatie die je eraan gaf, je verwart.

Forsythe combineert moderne en klassieke dans door elkaar en voegt showdans en streepjes hiphop toe aan dit geheel. Dat zorgt bij momenten voor  ronduit hilarische taferelen, al interpreteert wellicht niet iedereen dit zo. Moderne danspassen zien we op uiterst klassiek klinkende muziek, uiterst klassieke danspassen zien we dan weer op zeer moderne klanken. We zagen taferelen die ons doen denken aan wat de betere achtergronddanseresjes bij een Vlaamse artiest doen (het draaien met de polsen, de ene hand naar boven, terug draaien met de polsen en dan de andere hand naar boven, weet u wel?). Verder kwam ook het showballet met danseressen op een rij, zoals we gewoon zijn bij de cancan. Verder ook de duodans op een rij, die refereert naar wat men destijds bij het Hof danste. M.a.w. er zit ontzettend veel in dit eerste deel, dat je ogen tekort hebt om naar te kijken. Zoveel indrukken, impressies komen op je af. Net als bij tv. Impressing the Czar wil zo kritiek geven op de 19de eeuwse tsaren waarvoor de dansers en choreografen zich constant moesten bewijzen en de lat hoger leggen. Ook nu is er steeds die druk om voor geldschieters (de overheid) en publiek te scoren. Steeds straffer en beter willen doen. Op den duur wordt dat een overdosis. Deze voorstelling is dan ook geen lachertje voor de dansers. Zij moeten van het ene genre in het andere overgaan. In het geheel zit zo’n vaart, zo’n dynamiek, dat je er bijna van gaat duizelen als toeschouwer.

In deel 2 zien we de principals aan het werk. Zowat alle bewegingen komen aan bod, we zien solo’s en pas de deux’s. Maar wat nog het meest opvalt is de extreem repetitieve muziekstructuur. Het lijkt wel alsof de dansers op morsecode dansen (123 4 123 123, 123 4 123 123, enz.). Hoe sterk de dansers ook zijn, en hoe moeilijk sommige passen ons lijken: dit deel staat zeer sterk in contrast met het eerste. Was het eerste muzikaal nog een allegaartje van verschillende stijlen, dan is dat in deel 2 uitgepuurd tot een louter ritmisch gegeven. En dat vergt best wel een inspanning om dit ganse deel uit te zitten ook al wordt er zeer dynamisch gedanst.

Centraal in de andere delen staan Agnes en Mr. Pnut. Het bewustzijn en het onderbewustzijn en de relatie tussen beide. Soms wint het onderbewuste van het bewuste in deel 1, en krijgen we dus een stortvloed aan moeilijk te interpreteren beelden voorgeschoteld. Al zijn, zoals gezegd de hilarische verwijzingen naar de hofballetten, showballetten, en pasjes van achtergronddanseressen best geslaagd. Wij konden er best om lachen, maar merkten dat slechts een beperkt deel van het publiek de knipoogjes doorhad.

In deel 3 zien we een veiling waarin een knotsgekke man, verschillende gekke impulsideeën aan Agnes influistert. Dans als kunstvorm ontmoet overduidelijk de toneelvorm hier. Agnes doodt Mr. Pnut, maar die zal later terug opstaan. Het onderbewuste kan je immers niet vermoorden. Agnes verwijst naar haar assistente Rosa, die “medical enhanced” is en nu een complete kopie lijkt van Agnes. Tijdens de verkoop, koopt Rosa zelf alles.

Tot daar het deel waarin het meest wordt geacteerd, en het minst wordt gedanst. Wat overblijft na de verkoop, is de tribale dans. Iedereen lijkt op elkaar, mannen en vrouwen doen een rondedans in het uniform van een schoolmeisje, witte lange opgetrokken sokken, een plooirokje, wit hemdje en zwart dasje, konden dus niet ontbreken. Naast me zat een vrouw met haar dochtertje die naar haar man kwam kijken. Benieuwd of ze tussen al die verklede mannen een glimp van die van haar heeft kunnen opvangen. Dit stukje is een wel extreem dynamisch dans. Zowel de cirkelvorm als de diagonaal worden uitgespeeld. Enkele prachtige solo’s volgen. Alle schoolmeisjes volgen gedwee Mr Pnut, die gewoon rechtstond, en ze voeren een port de bras uit, verwijzend naar het Zwanenmeer. Wie leidt de danser, als de tsaar of andere geldschieters niet regeert? Het onoverwinnelijke onderbewustzijn. En zo volgt elke danser zijn of haar Mr. Pnut…

< Bert Hertogs >