Recensie Fractus V

Fractus V is een uitloper van Sidi Larbi Cherkaoui’s korte “Fractus” dat hij in mei 2014 creëerde. Schreef ie Fractus voor een trio waar de breuk tussen individu en maatschappij het thema was, dan werd “Fractus V” een zoektocht naar vrije meningsuiting/vrijheid en informatievergaring. Net zoals in zijn andere werken integreert Cherkaoui ook tekst in zijn voorstelling. Dit keer is die onder andere gebaseerd op Noam Chomsky en gaan ze over (des)informatie.

De meningen zijn verdeeld over dat gebruik van tekst in het Engels in zulke choreografieën. Aan de ene kant voegt het iets verhalends en op niveau toe aan een voorstelling, aan de andere kant kan je er niet om heen dat er onderhuids een belerend toontje schuilgaat en je als toeschouwer als een dom object beschouwd wordt dat  educatie nodig heeft.

Cherkaoui’s creatie is in eerste instantie een ode aan de vrijheid geworden en die van expressie. Dimitri Jourde bracht zijn circusachtergrond, Johnny Lloyd die van lindy hop, Fabian Thomé Dutena de flamenco, en Patrick ‘Twoface’ Williams hiphop en breakdance mee. Invloeden die ook terug komen in deze voorstelling, die de rijkdom van elk individu toont en de kracht van de melting pot bewijst: breng ze samen en er ontstaat iets verbindends.

Zeker, Fractus V is met stip een van de betere recente voorstellingen van de Belgisch-Marokkaanse choreograaf, toch zeker wat zijn - laten we het “witte periode” noemen, waar Cherkaoui resoluut voor deze kleur kiest op het podium én een killere aanpak (waar we niet zo’n fan van zijn).  Een kleur, in combinatie met koud blauw licht, die niet zelden contrasteert met wat we te zien krijgen op het podium. Flamenco, tapdans tussen Dutena en Cherkaoui bijvoorbeeld.  Een mens zou daar net rode belichting, meer gloed verwachten. Niet zo in Fractus V.

Toch ontsnapt de dans niet aan de cliché’s. Mannen die een ander doodschieten terwijl het slachtoffer steeds opnieuw recht veert, dan weer een gevecht waarbij er geslagen wordt en boksen uitgedeeld: hier hanteert Cherkaoui de techniek die ook gebruikt wordt voor televisie en films: korte, snelle bewegingen die ver van het lichaam van de ander blijven maar door de actie (dader)-reactie (slachtoffer) suggereren ze (in combinatie met het geluid van een slag op de trom) dat een klap hard aankwam. Op dat moment zien we de choreograaf de beelden constant wegzappen. Kritiek op het vele geweld dat er is op televisie is dat. Maar ook: omdat een mediagebruiker erg veel te zien krijgt, went alles – hoe gruwelijk de zaken zijn – nogal snel. Tijdens een voorstelling die over manipulatie en propaganda gaat, mag ook wel eens gezegd dat Cherkaoui zelf ook manipuleert. Door geweld te suggereren op scène, terwijl er helemaal geen echt geweld te zien is.

Als een pop zal de choreograaf opgetild worden over de hoofden van de anderen nadat ie neergehaald is. Cherkaoui als pop kan gezien worden als verwijzing  naar Apocrifu, het geweld dat geen impact heeft op de individuen (daders mogen blijven schieten/kloppen, het slachtoffer veert steeds weer recht) verwijst dan weer naar Tezuka (dat de manga, strips behandelde). Als er ergens personages nooit dood gaan, dan is het wel in de strip of tekenfilm. Cherkaoui komt hier dus ook komisch voor de dag.  Het kan ook gezien worden als een strijd van dans als kunstvorm en hoe moeilijk het is om voldoende middelen bij elkaar te krijgen voor een creatie. Daarin lijkt Cherkaoui optimistisch. Alsof hij wil zeggen, dat een danser/maker steeds weer op zijn pootjes belandt.   

Kritiek op de media geeft ie dan weer door en stel fotografen los te laten op het geweld. Hun flash gaat wel vaak af. Ook dit is een beeld dat al meerdere malen gebruikt werd in allerhande producties, en ondertussen voor ons een cliché geworden is. Verder zit er in deze voorstelling opnieuw een homoseksuele laag, wanneer de 5 als haremdans, de Beyoncé’s en Shakira’s van deze wereld benaderen door met het bekken te draaien.

Ook het sterke beeld van Aylan, het Syrische jongetje dat dood aanspoelde op het strand van Bodrum, integreren de makers in het werk. Op Cherkaoui na zullen alle dansers op een bepaald moment in bordeaux t shirt en met blauwe jeansbroek aan dansen. Na verloop van tijd gaat de voorstelling van een ode aan de vrijheid (gunstige omgevingsfactoren zijn dan noodzakelijk) in een golvende beweging over naar “free your mind and the rest will follow” als thema.  Dat laatste is uiteraard een utopie. Want een man zonder zorgen (om de zorgen), dat is een man die ofwel op een andere planeet leeft (en aan een of andere legale of illegale drugs zit) , in een sprookje, strip, tekenfilm of andere creatie leeft, er een uiterst roekeloos bestaan op nahoudt ofwel simpelweg morsdood is.

Toch kent de voorstelling die een uur en een kwartier duurt, ook enkele dipjes, onder andere na drie kwartier en net voorbij het uur. Een solo van een man in ontbloot bovenlijf, komt bij ons niet binnen. De sterktes zijn onmiskenbaar de geometrische figuren die de vijf met armen en handen vormen én de bewegingen die ze ook maken met deze lichaamsdelen, zoals in het gekende Boeddhistische “Thien Thu Thien Nhan” (dans met de 1000 handen). Ook de muzikale uitvoering door de Japanse percussionist Shogo Yoshii (Japanse troms, didgeridoo,..) , de Koreaan Woojae Park  en Indische Soumik Datta die op de Sarod speelt, zorgen voor een meer dan sterk klankbed, waar Cherkaoui ook zelf aan deelneemt (o.a. door de bongo’s te bespelen) en mee aan componeerde.

Het decor bestaat uit driehoeken die dan weer als catwalk fungeren (tijdens het tapdansen), vervolgens twee gespiegelde achthoeken tonen, of als niet gelijkzijdige driehoeken samen wel een grote gelijkzijdige driehoek vormen. Omdat heel wat van die constructies plat op het podium liggen, is het voor een keer beter om zo hoog mogelijk in de zaal plaats te nemen om deze degelijke voorstelling (volgens de gekende Cherkaoui-recepten) optimaal te kunnen beleven.

< Bert Hertogs >