Recensie Schijn

“Schijn“ is een onemanshow over de problemen die een Marokkaanse moslim kan ervaren met zijn eigen homoseksualiteit. Het houdt de mengeling tussen theater en conférence en is best entertainend.

Fahd Larhzaoui is een 35-jarige self-made acteur, afkomstig uit een warm Marokkaans-Nederlands gezin in Rotterdam. Hij besefte al op zijn achtste dat hij homo was en de worsteling met zijn identiteit, maar ook met zijn knusse familie, was voor hem een groot probleem. Hij trad zelfs in het huwelijk om aan de normen te voldoen, maar is acht jaar geleden gescheiden. Drie jaar terug dacht hij er al over om “iets met zijn homoseksualiteit te doen“ en in 2014 vertelde hij het ook aan zijn familie. 

Uppercut

Het resultaat is Schijn, een vrij klassiek “coming of age“-stuk. Fahd doet ook alles om zijn publiek te behagen. Zo mogen de mensen vooraf en ook tijdens het stuk vragen stellen. Dat levert soms domme momenten op, maar het enthousiasmeert wel.

“Schijn“ is bij wijlen grappig, zoals bijvoorbeeld wanneer mama Lahrzaoui naar de moskeeschool stapt en de leraar een rechtse uppercut geeft zodat die tussen de rekwisieten tuimelt. De man had haar zoon geslagen met “het latje“ omdat Fahd de koran niet goed kon opzeggen. 

Hangbuikzwijntjes

Herkenbaar is ook de beschrijving van Fahds eerste bezoek aan een homobar in Amsterdam. Hij bibbert van de angst om binnen te gaan, neemt een andere naam aan en ergert zich omdat hij vooral wordt aangeklampt door “hangbuikzwijntjes en vijftigplussers“. Maar dan komt de stralende Jason, de prins op het witte paard. En Fahd wordt stapelverliefd. Als hij om 5 uur ‘s nachts thuiskomt staat mama hem op te wachten en geeft hem een pak slaag. Fahd steekt zijn homoseksualiteit weer in de kast en trouwt dan met een meisje dat zijn vader in Marokko heeft uitgekozen omdat hij hoopt dat zijn “ziekte“ zo zal overgaan. Maar dat loopt mis en uiteindelijk komt Fahd openlijk uit voor zijn homoseksualiteit. En hij maakt er een toneelstuk over.

Rad van Fortuin

Schijn is komisch, swingt als een trein, verveelt nooit en is bij wijlen zeer ontroerend. Zeker wanneers Fahd zijn hele familie vertelt dat hij een theatervoorstelling van zijn wedervaren gaat maken. “Komt het op tv?“, vraagt vader bang. “Ik heb dat liever niet, want dan weten de mensen het“, zo voegt hij er beschaamd aan toe. “Ach iedereen weet het al“, oppert een zusje. “Goed“, zucht papa, “maar dan wil ik wel dat je zegt dat wij er tegen zijn, maar toch van je blijven houden“. Toffe papa toch?  

Fahd is immers opgevoed in een knus Hollands, goed geïntegreerd gezinnetje dat op de avond van het vrijdaggebed lekker naar het Rad van Fortuin op tv kijkt. Schijn is Fahds persoonlijke ervaring en die is niet representatief. Er zijn ook heel andere Marokkaanse gezinnen, zoals er veertig jaar geleden en helaas nu nog altijd ook heel wat andere Belgische gezinnen zijn.

Déjà vu

En hiermee komen we aan het pijnpunt van dit stuk. Déjà vu. Ruim veertig jaar geleden speelden bijna identieke stukken op wat toen de “homodag“ heette. Dat evenement wordt nu wat protserig “de Pride“ genoemd. De “homodag“ was een politiek-militante versie van het huidige commerciële feestje. Op die toenmalige homodagen had je ook dergelijke coming out-stukken, ze kaartten precies dezelfde problemen aan en de reacties van ouders en vrienden waren min of meer gelijklopend. Alleen had je toen vlijmscherpe kritiek op de katholieke kerk. En toen kwamen er ook amper heteromannen naar die stukken kijken, want die waren niet geïnteresseerd en vreesden in het slechtste geval dat homo‘s hen in het kruis zouden tasten.

Nu heb je dus zo‘n stuk met een Marokkaanse moslim in de hoofdrol. Eveneens een waargebeurd verhaal. En zeker beter geacteerd dan het amateuristische dellerige gegil dat je toen op die homodagen zag. Nu komen de Belgische hetero‘s wel, want dat is nu politiek correct. Ze geven nu staande ovaties. Een hele vooruitgang. De allochtone mannen bleven in de Monty echter net zo goed weg als veertig jaar terug de heteromannen wegbleven. Er waren hooguit vijf tot tien allochtonen in de zaal, doorgaans vrouwen.

Achtergrond-islam

In deze Marokkaanse moslimversie is de islam alleen op de achtergrond aanwezig. De godsdienst wordt niet echt bekritiseerd, behalve wanneer op de moskeeschool de lat wordt gebruikt als de koranversen niet goed uit het hoofd gekend zijn. De islam piept ook nog even om het hoekje als moeder ontdekt dat haar zoon homo is en ze een imam belt om te zeggen dat hij “ziek“ is. Wat die imam dan precies doet, vernemen we niet. Ook wanneer zusje Fahd verkettert als door Satan bezeten, echoot de islam nog na. 

Dat de islam zo op de achtergrond blijft, heeft natuurlijk met de persoonlijke ervaringen van Fahd Lahrzaoui zelf te maken. Die kunnen beslist niet veralgemeend worden. De heilige boeken van de islam menen nog altijd dat homo‘s van hoge gebouwen moeten worden gegooid, imams preken dit nog altijd en Islamistische Staat doét het ook. In België heb je ook nog altijd imams die kokend water over de hoofden van lesbische dames gieten.

Eldorado van Minderheden

Een stuk als dit hoeft niet per se in een avant-gardecentrum als de Monty te worden opgevoerd. Daar wéét het publiek al dat je homoseksualiteit moet aanvaarden. Door de staande ovaties die het stuk daar krijgt, dreigt het een bevestiging van de oppervlakkigheid van het politiek correcte-denken te worden. Dat is een oppervlakkig “Gutmenschen“-denken dat gelooft in een Eldorado van Minderheden, moslims, joden en homo‘s. Allemaal samen strijden voor emancipatie. De wereld is iets ingewikkelder dan dat. 

Een stuk als Schijn moet in scholen met veel moslimjongens worden opgevoerd. Dààr is het nodig.

Elchardus

Een studie van de linkse professor Mark Elchardus (sociologie, VUB) bij zo‘n 2.769 scholieren uit de secundaire scholen in Antwerpen en Gent toonde immers aan dat moslimjongens beangstigend homofoob zijn, veel homofober dan hun katholieke of vrijzinnige vriendjes. Zo vond 23,3 % van de bevraagde moslims geweld tegen homo‘s aanvaardbaar, drie keer zo veel dan bij niet-moslims. Slechts de helft van de moslims vindt agressie uitdrukkelijk niét aanvaardbaar. 45,9 % van de moslims vindt dat het homohuwelijk moet worden afgeschaft, ruim zes keer zo veel als bij de niet-moslims.

38,9 % van de moslims wil geen homoseksuele leraar, vier keer zo veel als bij de niet-moslims. 21,4 % van de moslims vindt de doodstraf voor homo‘s goed, zeven keer zoveel als bij de niet-moslims. 

Naar de scholen

Het gaat hier om erg grote verschillen tussen moslims en niet-moslims. En die verschillen worden volgens het onderzoek verklaard door de religie, niét door sociaal-economische omstandigheden. Elchardus: “Deze resultaten laten scherpe conflicten vermoeden, temeer daar in Antwerpen één op de drie en in Gent één op de vier jongeren van het secundair onderwijs moslim is“. 

Maar eigenlijk doet de overheid niets aan dit probleem. De homo-organisaties overigens ook heel weinig. Een stuk als “Schijn“ zou echter een goede aanzet zijn om rond homoseksualiteit te werken in concentratiescholen. Wat belet minister Liesbeth Homans om hiervoor subsidies uit te trekken, als zij haar baan als minister van Gelijke Kansen au sérieux neemt?

< Joris De Maght >