Recensie Werther

Met het materiaal van “Het lijden van de jonge Werther”, de briefroman van Goethe die in 1774 verscheen en als een van de referenties geldt van de Sturm und Drang-periode ging de Duitse regisseur Nicolas Stemann aan de slag. Hij maakt van het dramatische verhaal een multimediale voorstelling. Een lezing, dan weer voordracht volgens de klassieken, een kookrubriek op tv, hyperrealistische psychologische scènes die de sfeer uitademen van Scorsese of Tarantino-films, een sneer naar artiesten die een voorstelling vroegtijdig ophouden,… het zit allemaal in deze rijke en eclectische “Werther!” Sterk is ook de humor, de lichtheid, die de productie in het werk stak waardoor het een verteerbare “Werther!” werd.

Aan gevoel geen gebrek in “Werther!”. Het werk bulkt van de sentimentaliteit. Het hoofdpersonage is verliefd op Charlotte. Maar die blijkt onbereikbaar. Zij is verloofd met Albert. Werther wordt gek van de liefde, wordt diep ongelukkig en verzinkt in zijn waanzin omdat ie obsessief omgaat met de liefde die uiteindelijk zijn totale ondergang betekent. Werther pleegt zelfmoord op het einde. Na de verschijning van het boek volgden heel wat lezers zijn voorbeeld. Mensen die blijkbaar dat als enige uitweg zagen dan een gekweld leven lang moeten worstelen met verdriet en hartzeer.

De Weense acteur Philipp Hochmair brengt de tekst zowel in het Duits als het Frans (die laatste taal niet accentloos en iets minder vlot dan zijn moedertaal, dat wel). Hij switcht tussen de twee talen, en herhaalt vaak. In het begin is dat even wennen, maar na een tijd blenden de twee wonderwel met elkaar. Openen doet de voorstelling met wat erg op een lezing lijkt. Een boeket bloemen op een tafel, een stoel, en verder niet al te veel decorelementen. Van daaruit ontwikkelt “Werther!” en sijpelt theaterspel zachtjes door, net zoals de waanzin beetje bij beetje doorkomt.

De blijdschap in het begin van het werk onderstreept hij door op Lou Reeds “Perfect day” enkele woorden te onderstrepen door ze in de micro synchroon met de muziek uit te spreken. Dan weer laat de acteur zich verleiden om enkele woorden mee te zingen. We kunnen ons niet van de indruk ontdoen dat – gezien de fatale afloop van het hoofdpersonage – “Perfect day” hier een ironische laag meekreeg.

Een sneer richting kookprogramma’s op tv volgt wanneer hij het mes stevig zet in twee kolen, in de camera kijkt met een glimlach en “Hamburger sauce” in de hand met het etiket naar de camera gericht toont. De live video pauzeert niet toevallig dan even. Product placement op zijn plaats gezet, heet dat.  Op dat moment heeft hij zijn Antwerpen- t shirt uitgedaan, is zijn blote borstkas te zien en heeft hij een gouden laurierkroon op.  Heerlijk theatraal verwijst ie even naar de klassieken, naar Homerus ook, door een pose aan te nemen, gehurkt, alsof hij slachtoffer is van de wil van de goden, of het lot zoals u wil.  

Wanneer op 30 juli Albert aangekomen is, is het tijd om te vertrekken.   Hochmair doet dat door na drie kwartier afscheid te nemen van het publiek. Hij herhaalt die scène meermaals, bedankt daarbij het publiek, Antwerpen, koning en koningin, het festival, het bier, de wafels, en Bart de Wever ook. Hij laat zich een “I love Antwerp very much” ontvallen. Geweldig hoe hij op die manier de draak steekt met de holle bindteksten/slotteksten die erg veel artiesten uitbraken tijdens een optreden. Door die scène te blijven herhalen, zet ie het publiek ook op het verkeerde been. Pas daarna volgt namelijk de zelfdestructie. Het zou ons niet verbazen mochten er toeschouwers even getwijfeld hebben of het stuk daar al, en dus vroegtijdig zou eindigen.  

Ook op het toneel neemt de chaos stilaan de bovenhand. Hochmair vertelt enkele Duitse grappen die niet te vertalen zijn, dan weer gaat ie voor een woordspeling. Daarmee zet hij de mensen die instaan voor de boventitels een hak. De scène wordt een slagveld. Werther smijt met stukken groenten naar het publiek. Het rebelse,de woede zet ie zo extra in de verf. Het slagveld als een knap beeld van wat er zich in het hoofd van het hoofdpersonage afspeelt.   

Werther verhuist zodat zijn onbereikbare liefde nog wat onbereikbaarder wordt. Maar het zorgt niet voor een oplossing van zijn probleem. Augustus kent wel erg veel dagen en het snikken, jammeren en wenen laat hij op den duur versterken met een echo-effect. De ingesproken tekst neemt het over. Hochmair speelt het einde voor een camera, die vanonder uit wit belicht naar een dramatische climax leidt en het ijzersterk slotbeeld van een wanhopige man die een pistool tegen zijn slapen houdt.

Of hoe een lezing evolueert naar voordracht, overgaat in theater, comedy, (live video) performance om te eindigen op een filmische manier en dat alles in een context vol moodswings waarbij uiteindelijk de donkere kant het haalt van de lichte.

Ontegensprekelijk is deze “Werther!” verteerbaar en zelfs licht bij momenten zonder te raken aan de kern van het verhaal dat donker is. Qua opbouw zit die ook erg ingenieus in elkaar. Indrukwekkend dus op zijn manier.

< Bert Hertogs >