Recensie Hansel und Gretel

Met  de semi-scenische opvoering van Hänsel und Gretel vindt de Munt aansluiting bij de originele plannen van het Singspiel. De opera zag in december 1893 het levenslicht, maar was oorspronkelijk een poppenspel begeleid door muziek.  Het werd uiteindelijk de meest succesvolle productie van Engelbert Humperdinck (niet te verwarren met de “Please release me”-zanger overigens). Humperdincks zus had een toneelstuk gepland in 1890 met losse fragmenten uit Hans en Grietje van Grimm. Ze vroeg haar broer om het werk van muziek te voorzien. Uiteindelijk groeide het werk van een informeel familiale voorstelling uit tot een Singspiel en schopte het vervolgens tot een opera. In Bozar zagen we een concertante uitvoering met live action (schaduwspel) via live video, en transparanten op overhead projectors die grafische/decor elementen aanbrachten. Pittig detail: de rol van Hans werd gezongen door een vrouw: de Franse mezzosopraan Gaëlle Arquez, maar de ster van de productie was met stip de heks: de Oostenrijkse bariton Georg Nigl, een man dus die erg sterk bleek in stemmetjes en kreetjes slaken.

Familiedag bij de Munt op zondagmiddag betekent een groot deel kinderen in de zaal. Kinderen die niet allemaal stil zijn bij aanvang en dus laat het minder tolerante deel van het publiek zich al meteen horen met ge-shhht dat contradictorisch genoeg harder stoort voor een grotere groep toeschouwers dan het gefluister en afronden van een praatje door kinderen. Rond ons bleef het opmerkelijk stil, een erg jong meisje voor ons – dat de boventitels nog niet kon lezen - koos ervoor om tijdens het eerste deel, de eerste twee bedrijven haar schoonheidsslaapje te houden. Dat was lang geen dom idee, omdat de kern van Hans en Grietje – de peperkoekenhuisscène – en de actie dus pas in het derde bedrijf zit, na de pauze dus.

De andere bedrijven zijn dus een lange aanloop, een situatieschets van de armoede waar Hans en Grietje in leven tegen de achtergrond van een megalomane stad. De natuurlijke rijkdom – aardbeien – wist de stad goed te exploiteren en de inwoners werkten zich daarmee op. Hans en Grietje hebben het niet breed, er is geen eten in huis tot ze een kan room ontdekken die hun moeder verstopt heeft. Wild beginnen ze te fantaseren wat dat straks kan opleveren: rijstpap? Maar in hun wild en jeugdig enthousiasme dansen ze iets te hard met de kan en kegelt die tegen de grond. Resultaat: geen eten vanavond en ze worden door de boze moeder weggestuurd in het bos waar een nog bozere heks woont. De oude patriarchale samenleving uit de negentiende en twintigste eeuw die doordrongen is van het katholicisme en zijn strenge moraal passeren hier. Een samenleving waar de man werken en alcoholisme combineert ook: “het dolle dier is weer straalbezopen” repliceert de moeder. Een samenleving van law and order ook: “Je moet gehoorzaam zijn, anders geeft moeder je ervan langs.” Deze Hans en Grietje volgt dus niet het originele verhaal, zo voegde Humperdinck het religieuze aspect toe en verving hij de stiefmoederrol door een moederrol. Zin voor ondernemerschap komt dan weer voorbij wanneer Hans in het bos van een uitvinding droomt (stofzuigers die de bezemstelen moeten vervangen) en zo droomt om rijk te worden.

“Brüderchen komm tanz mit mir” en “Ral la la la Ral la la la” behoren tot de oorwormen uit deze opera. Vooral de Duitse bariton Dietrich Henschel valt op, niet alleen omdat hij zijn tekst vanbuiten kent in tegenstelling tot de andere zangers, ook omdat hij zijn rol ook gewoon speelt. Hij start links buiten de Henry Le Boeufzaal, komt dan binnen, en vindt na verloop van tijd zijn plek op het podium. Weliswaar kon Henschel nog veel meer uit zijn personage halen dan er in zat: zo zagen we hem een vrij nuchtere zatlap spelen. Ofwel kies je om in je rol te gaan, maar dan doe je het volledig ofwel hou je het concertant.  Zijn Oostenrijkse collega Georg Nigl hield in het derde bedrijf dan wel de partituur in de hand maar blinkte dan weer uit in zijn kreetjes.

Die partituur is overigens zeer dynamisch, met accenten voor vibrafoon (bezem), fluiten, harp (zandmannetje), cimbaal, castagnetten, en onder andere de kopers die het peperkoekenhuisje aankondigen. Voor spanning zorgen dan weer de lage strijkers wanneer ze pizzicato spelen, terwijl crescendo’s van het orkest de grote emoties weer aanwakkeren.

Manual Cinema, een artiestencollectief uit Chicago tekent voor het visuele luik met filmprojecties, schaduwspel en live-acting. Niet meteen subtiel verwijzen ze even naar Red Bull reclame wanneer een mannetje vleugels krijgt en met een aktetas vliegt. Het is tevens ook een verwijzing naar L’elisir d’amore, als u wil, de seizoensopener van de Munt waar ook een knipoog naar energiedrankjes in verwerkt was. In de animatie zien we dat de vader een zak weggooit waar eieren in zitten, wat mogelijks kan wijzen op een foutje in hun storyboard. Een storyboard die overigens onnodig gewelddadig is voor een matineevoorstelling die voor kinderen is bedoeld. De heks gaat niet alleen de oven in, daarna hakt Hans nog eens met de bijl in op de arm van de heks die van onderaan opnieuw in beeld komt. Zeker, het origineel van Grimm is best grimmig, en kennelijk wou deze productie die sfeer toch nog in zekere zin behouden. Maar tijdens een voorstelling met zo veel kleine kinderen in de zaal, hoeft dat echt niet. Achter ons vonden ze het al spannend genoeg: “Gaat die heks hen echt opeten?” vroeg het opgewonden dochtertje aan haar papa. En dat meisje voor ons? Die was klaarwakker tijdens het derde bedrijf.

< Bert Hertogs >