Recensie Belgie een sprookje

“België, een sprookje” van de Roovers is een wrange, donkere voorstelling over de gruwel die in de mens schuilt, geworden. Een productie die ons wil confronteren met onze angsten. Een functie die oude sprookjes ook hadden: mensen bang maken en hen confronteren. Maar de Roovers gaan verder dan dat. Er zit behoorlijk wat cynisme, zwarte humor en maatschappijkritiek verweven doorheen de al behoorlijk zware boterham: een meisje van 17 met anorexia die zelfmoord pleegde of was ze vermoord?, en boswachter Koen die net als Kareltje spoorloos is. Dat alles in een setting die het einde van België moet voorstellen: een bos, een land dat onder water loopt.

De Roovers baseren zich gedeeltelijk op gebeurde feiten. Kinderen die verdwenen, is vooral iets dan jongeren die tiener waren in de jaren ’90 zich nog met gemak kunnen herinneren. De paranoia die ontstond ook waarbij tienermeisjes doorgaans kort werden gehouden door hun ouders en niet te laat op stap mochten, toch zeker niet alleen. Want er zou wel eens een man hun pad kunnen kruisen met minder goede bedoelingen… dat sfeertje, ja. Dat roept deze voorstelling op.

Het is in die deels mysterieuze, deels beklemmende sfeer dat de Roovers “België, een sprookje” in een bos laten plaatsvinden. Stef Stessel stond in voor de scenografie en tekende samen met Frank Haesevoets voor het lichtplan. Niet in het minst bij de start en het einde van de voorstelling is het scènebeeld best creepy. We zien een jongetje die met een beer in de hand (teken van onschuld) via een deur die op een kier staat waar wit tegenlicht uit schijnt over de houtsnippers van het bos onze richting uitkomen terwijl de nevel zich over het bos uitstrekt. In de slotscène zien we Kareltje erg realistisch vermoord worden. Het jongetje sterft de verdrinkingsdood. De periode dat België in het wereldnieuws kwam om kinderontvoeringen en moorden, wordt daarmee opgerakeld. De zelfmoord van het anorexiameisje aan een pianosnaar, blijkt onrechtstreeks een moord geweest. Ze brak haar nek niet toen ze zich ophing omdat ze te weinig woog. Hoe de boswachter aan zijn einde kwam, doet dan weer denken aan de zaak Pandy.

België een sprookje mag dan wel in de toekomst plaatsvinden wanneer mensen gewend zijn aan nucleaire rampen (groene wolk en regen) en de klimaatsverandering onoverbrugbaar is (ondergelopen kelders die leeggepompt moeten), niet zelden refereert ze naar het verleden. Naar de koningskwestie (een afgezette prins), naar zelfmoord, eenzaamheid en pestgedrag. Maar ook even goed in de potentiële psychopaat die in elk van ons schuilt, de voyeur in ons bij het zien van gruwelijke filmpjes terwijl we er gortdroge cynische commentaren bij geven: “zo wil ik ook sterven met een gelukzalige lach op mijn gezicht” zegt de boswachtersvrouw (Sara De Bosschere). Michael Vergauwen die de zoon speelt, laat dan weer optekenen: “Ik heb een rouwregister voor haar geopend. Geen kat die erop reageerde.” Maar ook de buurvrouw en buurman die water uit hun kelder aan het pompen zijn, worden door de kolonel en de melkboer (beiden symbool van het oude België, het verleden) verdacht: “Hebt u toevallig geen kinderen in uw kelders gestockeerd?” Een verwijzing naar de zaak Dutroux is dat.

Zeggen dat de tekst van Frank Adam een hapklare brok is, is de waarheid oneer aandoen. De taal is stroef en refereert naar die van de jaren ’30. Daarnaast zitten er nog verwijzingen naar kindertheater in het stuk zelf. Zo geven de Roovers mee dat de doelgroep een pak veeleisender is: “ze willen echt bloed, willen dat het enkel over hen gaat, en als het even kan een goed einde zien,...”. Ook komt er politiek aan te pas: “We zijn aan het einde gekomen van België, volgens sommigen heeft België zelfs nooit bestaan.”    

Het is die mix, het gekozen genre (een bevreemdende whodunit), de zware thematiek en de moeilijke verteltechniek (de spanningsboog is niet zo strak) die “België, een sprookje” een moeilijke zit maken en eigenlijk – we schreven het al eerder – voor een oudere doelgroep is geschreven dan de 16+ die het stuk nu meekreeg. De Roovers en hetPaleis overschatten hun publiek – jongeren – dus volgens ons.

Niet dat een tiener dit niet smaken kan, maar een zekere maturiteit én theaterbagage is simpelweg essentieel. Om kort te zijn, wie de lesmap niet doornam, of geen nabespreking op school kreeg, komt niet verder dan een “het was speciaal” als mening. Laat ons dat nu wat dunnetjes vinden. Dat voorstel van die leerkrachten die achter ons zaten, om een nabespreking te organiseren op school, leek ons dus lang geen gek idee achteraf. Sterker nog: het lijkt ons cruciaal bij deze voorstelling en de aangeboorde thema’s.

< Bert Hertogs >