Recensie Beatrice et Benedict

Béatrice et Bénédict opende het Muntpaleis op Tour & Taxis waar de Munt nog tot het einde van 2016 verblijft omdat de renovatiewerken van de operazaal in hartje Brussel vertraging hebben opgelopen. Ervaring leert – zo lang liggen de verbouwingen van de Antwerpse Opera nog niet achter ons - dat tijdens zo’n verbouwingsperiode een operahuis flexibiliteit vraagt van zijn kritische, veeleisende en ja toch ook wel wat verwende publiek.   De Munt kiest nu voor een tijdelijke stek op Tour & Taxis. Het resultaat dat ze bekomen, is ongeveer vergelijkbaar met datgene wat Opera Vlaanderen jaren geleden aan Antwerpse abonnees meegaf. Destijds moesten de Antwerpse abonnees uitwijken naar Gent waarbij iedereen uit Antwerpen die dat wou de bus op werd gezet wat een operavoorstelling helemaal tot een toeristisch/culturele uitstap maakte. Ook bij de Munt voelt het Muntpaleis als thuiskomen aan én op uitstap zijn tegelijkertijd: een ongeziene meerwaarde!

Daar waar de grandeur ver te zoeken was in het Koninklijk Circus en andere locaties, en de zaal zijn beperkingen heeft al dan niet met een in the middle opstelling (de zichtlijnen, het feit dat je soms naar de rug van een solist moest kijken, enz.), is deze oplossing: een tent die op akoestisch vlak de muziek absoluut tot haar recht laat komen, een welgekomen geschenk. Een geschenk ook omdat de Munt voor Tour & Taxis kiest waar onder andere Couleur Café georganiseerd wordt in de zomer. En wil het net nu dat op een stralende lentedag, dat zomergevoel, dat unieke gevoel van even de stad te kunnen laten voor wat die is, om die in te ruilen voor quality time een ongelooflijke meerwaarde biedt.

Niet alleen dat, maar ook het werken met shuttles, mensen die slecht te been zijn die vanop de parking met golfkarretjes tot aan de ingang worden gebracht, kosten noch moeite die gespaard waren om de tenten zo stijlvol mogelijk in te kleden met een foyer, terras, en degelijke sanitaire voorzieningen, de zaal zelf met de oude stoeltjes van de Munt in om de omgeving toch ook vertrouwd genoeg over te laten komen, ... Stuk voor stuk zijn dat allemaal tekenen dat de Munt zijn publiek soigneert in omstandigheden die ook voor alle medewerkers van het huis, artiesten en creatives absoluut niet vanzelfsprekend zijn. Vandaar dat een welgemeende “bravo” hier minstens op zijn plaats is voor Peter De Caluwe en zijn team omdat zij nog meer dan wij uit hun comfortzone worden gehaald. Vandaar ook dat wij het absoluut niet eens zijn met zeurpieten die achter ons tijdens de voorstelling in het Frans zitten te foeteren dat er wel twee vliegtuigen zijn overgevlogen en die klank even het orkest heeft overstemd. Vandaar ook dat wij niet liggen zagen over de temperatuur in de tent. We zijn wel wat anders gewend op de grote muziekfestivals …

Genoten hebben we dus met volle teugen van deze komische opera, die heerlijk sarcastisch is over het huwelijk deze Béatrice et Bénédict. Niet alleen van de opera zelf hebben we dus genoten, maar ook om het hele gebeuren. Naar een tent trekken heeft – los van de ongemakjes die absoluut verwaarloosbaar zijn als je de pro’s wíl en durft zien – gewoon iets magisch. Een Cirque du Soleil-voorstelling in de witte tent van het gezelschap meemaken of tussen de betonnen muren van de Lotto Arena of Vorst Nationaal, geeft een compleet andere beleving. Bij Béatrice et Bénédict was dit voor ons ook het geval. Het geluid van de spelende kinderen op de achtergrond op het gras, was een ongeziene meerwaarde. Maar vooral: het moment dat een solist enkele echte vlinders – symbool voor de liefde toelaten – de vrijheid schenkt, is immens straf en ontzettend mooi in al zijn eenvoud. Een paar vlogen het publiek in en waren al snel niet meer te zien, andere bleven rondfladderen over de scène. Geweldig was dat ene exemplaar dat rondjes cirkelde boven het orkest alsof het elk moment kon en zou gaan landen op een strijkstok , viool of ander instrument.

Dat symbool, de vlinder, werkte even sterk als het symbool dat de klaproos is van de Eerste Wereldoorlog. Béatrice et Bénédict, geïnspireerd op Shakespeares “Much Ado About Nothing”,  speelt zich namelijk af op het moment dat een oorlog voorbij is. Beiden steken steeds de draak met elkaar en zijn erg sarcastisch over het huwelijk. Een mooi voorbeeld van bindingsangst is dat wat ze tonen, terwijl ze allebei uitpakken over hun minnaars of minnaressen. Op dat vlak levert de eindstand een gelijkspel op: 5-5. Uiteindelijk stappen de twee in het huwelijksbootje nadat hun vrienden een complot gesmeed hebben. Maar dat een huwelijk ook pijnlijk kan zijn, stellen we vast tussen Héro en Claudio. Hij gelooft de leugens die iemand hem vertelt tijdens het moment dat iedereen zijn bezwaren mag uiten tijdens de huwelijksplechtigheid. Dat leidt al meteen tot blinde haat. Héro, de nicht van Bénédict, wordt ten onrechte tot “slet” gebombardeerd. Wanneer hij een tweede kans wil, en toch het huwelijk wil laten plaatsvinden, stapt ze uit haar huwelijksjurk en stapt ze het af. Een ijzersterk beeld is dat.

Lachen met het huwelijk en de liefde doet  de Franse regisseur Richard Brunel door de bruid Héro kitscherig met lange sleep te laten zweven over de hoofden en te laten landen op de tafel waar haar sleep het tafellaken wordt. Ook dat is een ingenieuze regiekeuze die volledig in lijn ligt met de humor die Hector Berlioz in 1862 in zijn instrumentatie integreerde. Los van het gepunte ritme dat symbool staat voor het huwelijk, de nachtelijke sfeer die de hobo met de insecten oproept, de straffe soundscape van de nocturne, het uitzonderlijk gebruik van de akoestische gitaar (in combinatie met koperblazers en tamboerijn onder andere om te refereren naar volksmuziek bij het volksfeest), is vooral het spelen tussen mineur en majeur dat hij doet erg opvallend. Had de inleiding het over Berlioz die deze keuze maakte om de twijfel rond de liefde en het huwelijk in de verf te zetten, dan gaat de componist eigenlijk verder dan dat. Berlioz is gewoon erg sarcastisch, niet alleen in het libretto maar ook in de partituur.

Zo stelt Béatrice onomwonden: “Een minnaar? Een echtgenoot? En zonder vreugd de ketting verderslepen van de slavernij? Ach, ik verkies dat de bloem van mijn jeugd eerder verlept in een of andere abdij onder een boetekleed en zwarte kledij.” Wanneer ze op het einde uiteindelijk toch voor het huwelijk kiest met Bénédict zingt ze in haar aria: “Ja, Bénédict, ik hou van je zozeer, ik hoor mezelf niet langer toe, ik ben mezelf niet meer. Wees jij mijn overwinnaar, en tem mijn hart nu maar! Kom, kom, dit hart vol wilde moed vliegt al de slaafsheid tegemoet. Vaarwel, frivole vrolijkheid! Vaarwel, mijn onafhankelijkheid! Vaarwel laatdunkendheid, vaarwel het jonge zot! Vaarwel bijtende spot! Het is de beurt aan Béatrice die nu ten prooi aan liefde is.”

Berlioz kiest voor passages in mineur, die aan rouwen doen denken, aan de dood als je wil. Brunel leest die partij erg goed en zet daar tegenover in het zwart gesluierde vrouwen terwijl een huwelijk gevierd wordt.  Als statement kan dat tellen. Béatrice en Bénédict spreken elkaar voor het eerst wanneer hij terug is van een missie als soldaat als Mevrouw Minachting en Meneer De Dekheer. “Hij bestormt heldhaftig de vrouwen, maar wat als er een man voor hem staat?” klinkt het beslist uit haar mond wanneer ze Don Juan vraagt hoe Bénédict op het strijdveld was.

Léonata beschrijft de situatie tussen Bénédict en Béatrice treffend: “Vergis u niet. Tussen mijn nicht en Bénédict woedt er een soort vreugdevolle oorlog. Van zodra ze elkaar zien, bestormen ze elkaar met geestigheden.” In een duo hoopt zij nooit verliefd te worden op een man met een baard,  terwijl hij huivert van brunettes. Niet toevallig de uiterlijke kenmerken van beiden. Uiteindelijk komt het huwelijk er dus toch van. Het huwelijk ziet Berlioz dus als een strijdtoneel en hij is er dus aardig cynisch over. Bénédict stemt toe: “Vooruit dan maar, ik wil wel dat je mijn vrouw wordt, maar ik zweer je, het is alleen uit medelijden.” terwijl zij repliceert: “Ik zal je ook niet weigeren; maar ik zweer je, het is buiten mijn wil om, en deels om je leven te redden, want ik vernam dat je bijna doodging aan de tering.” Om finaal tot de conclusie te komen dat het nu wel wapenstilstand is maar ze morgen opnieuw vijanden zullen zijn.

Dat het matineepubliek – dat vooral uit een oudere generatie bestaat dat er veel conservatievere standpunten op nahoudt over het huwelijk – maar een flauw applausje gaf op het einde, is weliswaar begrijpbaar maar artistiek gezien totaal onterecht. Deze opera bevat op muzikaal vlak en inhoudelijk vlak erg moderne standpunten, waar heel wat jongeren (in de ontkenningsfase van de liefde) zich in kunnen herkennen. Het werk ademt pure satire en sarcasme uit en houdt die lijn aan tot het einde wat niet zo gek veel bedreven wordt in de opera.

Naast een erg goede hoofdcast met knappe prestaties van de Canadese bariton Etienne Dupuis als Claudio en de Belgische sopraan Sophie Karthäuser als Héro, de Franse tenor Sébastien Droy als Bénédict en de Canadese mezzosopraan Michèle Losier als Béatrice is het absoluut op zijn plaats om een ijzersterk trio (nummer 9) te vermelden tussen de Zwitserse mezzosopraan Eve-Maud Hubeaux (Ursula), Sophie Karthäuser (Héro) en  Michèle Losier ( Béatrice) die prachtig meerstemmig zingen “Ik  zal voor een hart dat zo lief heeft geluk en vreugde zijn, oneindig groot.”

Bravo.

< Bert Hertogs >