Recensie Liefde

Bart Peeters mag dan wel “Liefde is alles” zingen: dat Liefde niet altijd alles is, bewees NTGent in CC Merksem. Een dialoog is het – nu ja, dat is relatief – tussen de moederrol van Els Dottermans en de dochterrol die An Miller voor haar rekening neemt. De man des huizes is de grote afwezige want als soldaat op missie. En ook tussen moeder en dochter is er een grote afstandelijke kloof. De emotionele band tussen beiden lijkt zo goed als onbestaande in dit stuk dat liefde ontbreekt en toch ook weer niet. Want los van alle gruwel waar de soldaat aan heeft deelgenomen, blijft ie wel respectievelijk de man en de vader van de twee. Het behoorlijk trage Liefde is zo waar een beproeving ook al is die met iets minder dan een uur van korte duur.

Dichte rook in de zaal van CC Merksem zorgt al meteen voor een speciale intrigerende sfeer. Dottermans en Miller liggen op de grond, enkele spots werpen hun licht links op wat enkele zonnepanelen lijken. Contact zoeken met de man proberen ze te doen via twee grote schermen links en rechts, die op een xxl-versie van een flatscreen lijken. Openingszin is “Help me even” wanneer Dottermans aan Miller vraagt om haar recht te trekken. “Het is lang geleden dat we nog nieuws gekregen hebben.” en “Er zijn stroompannes.” moeten duidelijk maken dat de vrouwen op hun nieuwshonger zitten. Dus proberen ze de mooiste herinnering aan pa boven te halen: “op een warme zomernacht, sliepen we met zijn drieën buiten.” en “naakt zwemmen onder de maan.” zijn er enkele van.

Regisseur Peter Verhelst die tevens instond voor de tekst, laat de vrouwen bitter weinig zeggen. “Liefde” dat iets minder dan een uur duurt, is dus een erg trage voorstelling met veel stiltes. De twee actrices spelen niet met elkaar maar eerder tegen elkaar. Ze projecteren ook nauwelijks naar het publiek toe, maar naar dode materie (de zonnepanelen/het scherm) of deels – maar dan erg statisch (de hand op de schouder van de ander leggend) naar elkaar toe bijvoorbeeld. “Liefde” begint pas echt tegen te steken wanneer dat betuttelende, dat belerende toontje bovengehaald wordt. Zo laat het personage dat An Miller (die niet altijd even goed verstaanbaar is) neerzet, optekenen dat ze het schandalig vindt dat er zwemvesten worden gemaakt die niet eens kunnen drijven. Een verwijzing naar de vluchtelingenproblematiek is dat, en het feit dat zo veel mensen verdrinken op de Middellandse Zee. Dottermans van haar kant geeft als moeder dan weer mediakritiek. Dat ze maar één versie van de waarheid te zien krijgen, verschillende versies, halve of hele leugens over de oorlog. Kortom dat ze gemanipuleerd worden.

Het zet de twee lijnrecht tegenover elkaar in het vluchtelingendebat. De dochter geeft een pleidooi voor het recht om het heft in eigen handen te nemen terwijl de moeder stelt dat angst tot in haar keel staat. Volgens haar moeten we opnieuw nomaden worden in eigen land, terug deel uitmaken van een groter geheel. “Het offer is de enig mogelijke ethiek” klinkt het dus erg belerend vanuit haar rooms-rode visie. Het is niet alleen daarom, en andere opinies die wereldkundig gemaakt worden maar vooral het toontje van de “enig mogelijke” en het dwingende ervan dat ons lichtjes kokhalzen doet. De voorstelling is al traag, heeft kennelijk wat te weinig body bij de start, vandaar dat er nog links en rechts wat bijgesleurd moest worden wat totaal niet terzake doet in deze wel erg eendimensionale trage A tot Z vertelling waar geen enkel subniveau onder schuilt. Dat er twee duo’s toeschouwers de zaal toch verlaten en niet meer terugkeren, hoewel de voorstelling zelf niet zo lang duurt, is dus enigszins begrijpbaar.

Bij gebrek aan voldoende data – vader en man hebben ze slechts sporadisch gezien – vullen ze de ontbrekende gaten zelf aan. De dochter vindt het vreemd dat hij tijdens een Skypegesprek lachte terwijl er niets te lachen viel en hoopt dat ze nooit de scheve blik, de schaamte van hem krijgt. Na een tijd komen de minpunten bovendrijven. Zijn afwezigheid wordt hem verweten. Toen ze gevallen was op haar kin, wat haar een litteken bezorgd heeft. Dat haar pa er niet was toen ze afstudeerde, ook.  En wanneer hij uiteindelijk terug is, krijgt hij niet de medailles, de fanfare die de rest wel kreeg. Zijn zonnebril hield ie aan. Was dat omdat hij niet in hun ogen durfde te kijken?

“Ik vond iets roze in zijn gevechtskledij dat enkel past rond de heupen van een jonge vrouw.” onthult de moeder waarop de dochter haar die ene cruciale vraag stelt of ze er nooit aan gedacht heeft of het niet beter was geweest dat hij niet was teruggekeerd. “Ja natuurlijk!” klinkt het fel terwijl de gruwel waar haar man verantwoordelijk voor was haar en ons gedeeltelijk inzicht geeft wat hij in de oorlog gedaan heeft. 

Finaal komt de moeder over als een laffe hond die in naam van de liefde/mooie vrede haar man niet aangeeft voor een mogelijke gruwelijke misdaad die hij tijdens de oorlog pleegde. Of hoe liefde hier de confrontatie aangaat met recht(vaardigheid) en het einde fatalistisch is. “Wij de achtergeblevenen wachten niet op onze geliefde die uit de oorlog terugkomt, maar op de oorlog die onze geliefde mee naar huis brengt.”

Conclusie: Liefde is niet alles.

< Bert Hertogs >