Recensie Sweeney Todd

Was het opera of was het musical? Puristen in beide kampen zullen ongetwijfeld argumenten hebben om te beweren dat het noch opera, noch musical was. Muziekliefhebbers zullen zonder problemen bevestigen dat het een geweldige productie van de Munt was waarbij het beste van twee werelden gecombineerd werd. We kregen de gesproken stukken, de romantiek en het echte acteren van de musical, de zangstemmen, de dramatiek en de volle klank van een orkest uit de opera en daar bovenop nog de geniale muziek en de geweldig spitsvondige teksten van Stephen Sondheim.  Het geheel werd gebracht in een moderne regie van de hand van James Brining waardoor het verhaal werd geactualiseerd zonder dat het daarbij in kracht moest inboeten. Wat wil een mens nog meer?

Het verhaal van “Sweeney Todd The Demon Barber of Fleet Street” is gebaseerd op een Londense urban legend die onder andere in 1973 resulteerde in een toneelstuk van Christopher Bond. Dit stuk vormde in 1979 de inspiratie voor Stephen Sondheims verhaal over de moordzuchtige barbier die verteerd werd door liefdesverdriet, een grenzeloos gevoel van onrechtvaardigheid en wraak.

Na vijftien jaar gevangenschap komt Sweeney Todd samen met Anthony Hope, de zeeman die hem onderweg van de verdrinkingsdood gered had, terug aan in Londen. Hij gaat rechtstreeks naar Mrs Lovetts pasteienwinkeltje in de hoop daar zijn vrouw Lucy en dochter Johanna terug te vinden. Mrs Lovett herkent Todd als de barbier Benjamin Barker en vertelt hem dat zijn vrouw vergif heeft genomen nadat Benjamin door rechter Turpin ten onrechte veroordeeld en verbannen werd. Ze weet hem ook te vertellen dat zijn dochter Johanna nu onder de hoede van rechter Turpin staat. Ze herenigt Benjamin Barker met zijn geliefde scheermessen en stelt hem voor om zich als barbier Sweeney Todd te vestigen in het kamertje boven de pasteienwinkel in Fleet Street terwijl hij ondertussen zijn wraak op Turpin plant.

Iets verderop raakt Anthony in de ban van de hemelse stem van Johanna, die als een nachtegaal in een gouden kooi gevangen wordt gehouden door rechter Turpin. Turpin duldt geen concurrentie en laat  Anthony verjagen door zijn bode Bamford. Turpin realiseert zich dat Johanna geen klein meisje meer is en vat het plan op om zelf met haar te trouwen. Ondertussen probeert concurrent-barbier Pirelli Sweeney te chanteren en dreigt Pirelli ermee om de ware identiteit van Sweeney Todd te onthullen nadat hij door Sweeney publiekelijk als bedrieger werd ontmaskerd. Sweeney Todd ziet geen andere keuze dan  Pirelli voor eeuwig het zwijgen op te leggen door hem van heel dichtbij kennis te laten maken met zijn vlijmscherpe scheermessen.

Maar wat te doen met het lijk? Mrs Lovett stelt voor om in deze tijd van crisis geen vlees zomaar weg te smijten en komt met het idee om het mensenvlees te gebruiken voor haar vleespasteitjes. Dit is de start van een lugubere samenwerking waarbij Sweeney zijn klanten een net iets te nauwe scheerbeurt geeft en zo de grondstoffen aanlevert voor de florerende zaak van Mrs Lovett.

Kan de liefde tussen Anthony en Johanna overwinnen of is de wereld echt zo’n donkere plaats geworden dat het een kwestie is van eten of gegeten worden? Wordt Sweeney ontmaskerd voor hij zijn wraak op rechter Turpin heeft gekregen of is Benjamin Barker in staat tot medelijden?

Het klinkt allemaal heel donker en luguber. En toch was “Sweeney Todd” veel meer dan zomaar een gruwelverhaaltje of een excuus om bloed te laten vloeien. De personages hadden de nodige diepgang gekregen en evolueerden tijdens het stuk. Zo groeide Mrs. Lovett, vertolkt door mezzo-sopraan Carole Wilson, uit van een schuchtere slons tot een omhooggeschoten tuttebel in een jurk met panterprint en met opgestoken haar die meedeed met de graaicultuur van het uitsluitend denken aan eigen voordeel. Sweeney Todd, vertolkt door de Amerikaanse bariton Scott Hendricks, evolueerde van een teleurgestelde cynicus naar de doorgeslagen psychopaat die zonder emotie de kelen van onschuldige klanten kon oversnijden omdat hun vlees een zekere marktwaarde vertegenwoordigde.

“Sweeney Todd” was dan ook een voorstelling met heel wat maatschappijkritiek die ook anno 2016 nog razend actueel was. Het wantrouwen in de rechtstaat, rijken en machtigen die schijnbaar boven de rest van de maatschappij staan, een ongegeneerd streven naar eigen voordeel zonder rekening te houden met anderen, letterlijk over lijken gaan om hogerop te geraken, mensen herleiden tot een reeks cijfers en een monetaire waarde, … het waren allemaal thema’s die we vandaag herkennen in onze maatschappij en die Sondheim in 1979 al mee wist te verweven in zijn verhaal. En zo was “Sweeney Todd” weer een heel actueel stuk.

Misschien daarom ook dat de moderne regie van James Brining ook zo goed werkte voor deze voorstelling. Door de barbierszaak en de woning van rechter Turpin in scheepscontainers te steken, te werken met een ouderwetse sofa en een beeldbuistelevisie, de kamer van Johanna te bekleden met oranje behang, de pasteienwinkel plastiek stoeltjes te geven,  … werd het geheel uit het oude Londen naar de tijd van de jaren ’80 gebracht zonder dat het verhaal daarbij verloren ging. Integendeel: het drukte de toeschouwer met de neus op de feiten dat we blijkbaar nog niet hebben bijgeleerd als maatschappij.

Eén van die nummers die bulkte van de maatschappijkritiek, was “A little priest”. Hier zagen we de genialiteit en het vakmanschap van Stephen Sondheim aan het werk. Terwijl men eigenlijk een heel macaber thema aan het bezingen was (nl. hoe mensen met een verschillend beroep zouden smaken), speelde het orkest een vrolijk walsje. De tekst volgde een leuk rijmschema en toch zat de taalhumor vol met dubbele bodems. En terwijl Mrs. Lovett en Sweeney Todd hun kritiek op de verschillende gezagdragers uit de maatschappij aan het spuien waren, waren ze elkaar ook nog eens aan het opvrijen. Wat kan je allemaal in één enkel lied verwerken? Kwam daarbij nog dat Scott Hendricks en Carole Wilson niet alleen goed bleven zingen, maar ze smeten zich ook volledig in het spel. En dat maakte dit zo’n geweldige scène om te zien en te horen. Om het dan nog helemaal af te maken, was er nog de geweldige prestatie van het symfonieorkest van de Munt onder leiding van Leo Hussain.

Hun prestatie was duidelijk een meerwaarde ten opzichte van de standaard musicaluitvoering. In 2012 zagen we “Sweeney Todd” in Londen met Michael Ball en Imelda Staunton in de hoofdrollen en we waren toen opnieuw onder de indruk van de muziek die de topmuzikanten wisten te brengen. Maar wat een verschil in klankkleur hoorden we hier nu het orkest niet bestond uit een handvol muzikanten die elektronisch verdubbeld werden en waar de harp niet uit een synthesizer moest komen. Het gevoel dat een volledig symfonieorkest in de muziek wist te leggen, was puur genieten.  De orkestraties van Jonathan Tunick kwamen zoveel beter tot hun recht en dat was onder andere heel goed te merken in “Not while I‘m around”, gebracht door George Ure. In dit nummer bezingt de jonge Tobias Ragg hoe hij Mrs. Lovett wil beschermen voor het kwade in de wereld omdat ze in zijn ogen zo goed voor hem geweest is. Het moest dus heel fijn, soms vastberadener en vooral heel liefdevol klinken. En daar was het een gigantische bonus wanneer een volwaardige strijkerssectie en houtblazerssectie de warme klank van hun instrumenten en hun ingehouden samenspel als ondersteuning meegaven aan de bijna breekbare zang van George Ure. Het arrangement klonk veel subtieler en rijker doordat er effectief een volwaardig orkest zat te spelen, inclusief een echte harp en een glockenspiel.

Het enige nadeeltje aan zo’n groot orkest was dat af en toe de solisten moeite hadden om over de klank van de muzikanten te komen. Dit was vooral opvallend bij tenor Finnur Bjarnason die de rol van Anthony Hope speelde. Toen hij zijn liefde voor Johanna mocht bezingen in het gelijknamige nummer, voelden we dat hij technisch gezien een heel fijne prestatie leverde, maar jammer genoeg net wat kracht tekort kwam om over de muziek te geraken. De Belgische sopraan Hendrickje Van Kerckhove, die trouwens op een geweldige manier de rol van Johanna Barker neerzette, had tijdens “Green finch and linnet bird” heel even een gelijkaardig probleem, maar dat kon ook bijna niet anders. Wanneer je zo’n hoge noten moet brengen op een intieme wijze, is het moeilijk om boven een orkest uit te komen. Haar prestatie tijdens dit nummer, maakte van dit deeltje uit de voorstelling zonder enige twijfel een opera-stuk.

En zo komen we opnieuw bij de vraag of het nu opera of musical was. Zonder hierover een definitieve uitspraak te doen, konden we alleen maar vaststellen dat het gebruik van geschoolde operastemmen de sfeer en de vooral ook de kleur en teneur van de zang behoorlijk hadden veranderd. Er zaten in deze voorstelling dan echt wel momenten in die aan de opera’s van Verdi en Puccini deden denken. Wanneer de baritons Scott Hendricks en Andrew Schroeder de schoonheid van de vrouw bezongen in “Pretty women”, klonk het als een klassiek operaduet. De kleine tussenkomsten van mezzo-sopraan Natascha Petrinsky als bedelaarster, hadden zo uit Puccini’s “Madama Butterfly” kunnen komen. Het leek wel overdaad om zo’n geweldige zangeres in deze rol te steken, maar ze presteerde daarom niet minder. Ze leefde zich volledig in en liet ons op die enkele momenten dat ze een stukje mocht zingen, ten volle genieten van haar vocale kwaliteiten. Het was een waar genot om “Sweeney Todd” in deze uitvoering te mogen bijwonen.

< Sascha Siereveld > 

Sweeney Todd speelt nog t.e.m. 30 juni 2016 in het Muntpaleis op Tour & Taxis 

De cast:

Sweeney Todd : Scott Hendricks
Anthony Hope: Finnur Bjarnason
Lucy Barker / Beggar Woman: Natascha Petrinsky
Mrs. Lovett: Carole Wilson
Johanna Barker: Hendrickje Van Kerckhove
Judge Turpin: Andrew Schroeder
Beadle Bamford: Christopher Gillett
Tobias Ragg: George Ure
Pirelli: Paul Charles Clarke

Muziek en tekst:  Stephen Sondheim
Script:  Hugh Wheeler
Regie: James Brining
Oorspronkelijke orkestratie: Jonathan Tunick
Muzikale leiding: Leo Hussain / Bassem Akiki