Recensie De Drie Wijzen

Een nostalgische wind waait er dezer dagen door Vlaanderen. Veel heeft te maken met de onzekere tijden waar we in leven, welke richting ons land uit zal gaan op politiek, maatschappelijk en economisch vlak. En hoe de wereld(economie, -politiek,…) zich ook verder zal ontwikkelen. Het stijgend aantal buitenlandse formats op de buis, versterkt die hunkering naar iets oer-Vlaams, om iets van toen terug te zien. Teruggrijpen naar wat ‘zekerheden’ quoi. Deze zomer was het al van dat met een remake van ‘Zeg ‘ns euh’ op Vier. Straks volgt VRT met ‘De Drie Wijzen’ in een nieuw jasje onder leiding van presentator Kobe Ilsen. Wat de theatertour met de originele vier – panelleden Jacques Vermeire, Gerty Christoffels, Walter Grootaers en presentator Kurt Van Eeghem – vooral aantoont, is dat dergelijke formats zo gebonden zijn aan hun tijd, dat anno 2016 de sfeer van weleer benaderen erg moeilijk lijkt. Omdat spontaniteit en een script nu eenmaal niet samengaan.

Vermeire is opwarmer van dienst en neemt de rol over van Chris Van den Durpel en Rob Vanoudenhoven die dat destijds deden. Wanneer beslist is welke twee toeschouwers uit het publiek het spelletje na de pauze zullen spelen, horen we de begintune en komt Kurt Van Eeghem als eerste op. Wat al meteen opvalt, is dat de productie geen gebruik maakt van de bekende begingeneriek. Van Eeghem laat weten dat ie het aanbod kreeg om presentator van het programma te worden na het openingsgala van VTM in februari 1989. Er werd nooit gerepeteerd voor het programma, wat ook niet kon vermits Christoffels destijds haar tv werk combineerde met leerkracht Nederlands-Engels zijn. De komst van VTM zorgde ervoor dat de kijkcijfers van de toenmalige BRT(N) stevig naar beneden gingen. De openbare omroep was gewoon erg elitair, oubollig en vooral oersaai herinneren we ons als 9-jarige van toen nog (vandaar ook dat we opgroeiden met de TROS). Een handvol programma’s als Hoger Lager (gepresenteerd door Walter Capiau die al bij de start de overstap maakte naar VTM), FC De Kampioenen en De Drie Wijzen bleven overeind.

De crew filmde op locatie, in verschillende culturele centra en het publiek was toen bereid om te betalen om naar opnames te komen. Tegenwoordig smeken tv producenten om publiek. Er zijn zelfs voorbeelden waarbij tv publiek een vrijwilligersvergoeding tegenwoordig ontvangt wanneer ze figureren, of gewoon in het publiek zitten. Op locatie filmen, en soms meerdere uitzendingen per avond inblikken betekende ook dat de crew overnachtte in hotels. Zo weet Van Eeghem dat ze in hotel De Golf zaten toen de Golfoorlog uitbrak en ze de minibar in de hotelkamer van Christoffels leeggeplunderd hadden.

Het was op dat soort avonden dat het erg laat werd, en dat de beste ideeën ontstonden. Daar zijn de typetjes ontstaan van Chris Van den Durpel ook:  Schampers, dokter Le Compte en Spiessens om er maar enkele te noemen. Het was ook de tijd dat je als artiest een kledingsponsor had en je een jaar lang voor een (voor die tijd hoog) bedrag aan kleren kon kopen. Vandaar ook dat de panelleden hun kostuums van destijds nog hebben. Tegenwoordig is dat uitgesloten omdat kledijsponsors de kledij tijdelijk lenen aan de BV in kwestie maar het stuk daarna gewoon – al dan niet aan een verminderde prijs – terug in de etalage gaat. Destijds viel er ook veel geld te verdienen met het spel omdat de geldprijs steeds hoger werd zo lang er geen winnaar was. Het zijn naast de formule – twee mannen die op de kap zitten van de enige vrouw die als pispaal, slachtoffer of tante nonneke fungeert – enkele redenen van het succes.

Maar evengoed ook het moment zelf vangen dus en ruimte geven aan improvisatie, aan situatiehumor ook, was dat. Dát blijkt anno 2016 waar alle tv programma’s een script meekrijgen, de struikelblok te zijn waar wij dan ook over vallen ook tijdens deze theatertour. Want in 1989 bestond het begrip BV en alles wat er bij komt kijken nog niet. Men was simpelweg in beperkte mate of helemaal niet met personal branding en imago bezig. Nu is dat wél het geval, en zelfs een beetje overdreven, BV’s worden afgeschermd van de buitenwereld, van de pers. Alles wordt doorgepraat tussen de artiest en hun management vooraleer ze hun akkoord geven, enz. Kortom: er zijn veel meer belangen mee gemoeid. Vandaar ook dat ‘Zeg ‘ns euh’ op Vier nooit het ongedwongen, spontane en hilarische sfeertje van destijds tussen Jaak Pijpen, Emiel Goelen en Margriet Hermans benaderde. Er is ook meer dan ooit een winnersmentaliteit gekropen in tv programma’s. Kandidaten pakken het van hun kant ook allemaal erg serieus op omdat ook zij een goede beurt willen maken, hun imago verdedigen.  

De theatertour van ‘De Drie Wijzen’ is in hetzelfde bedje ziek. Alles voelt dan ook van begin tot einde erg gescript en afgesproken aan wat de spontaniteit de nek omwringt. Van Eeghem zei dan wel in het eerste deel dat er nooit gerepeteerd werd, even later liet hij optekenen dat wanneer het laat werd in het hotel, ze nog maar enkele uurtjes hadden voor de repetities startten. Kortom: Van Eeghem bleek zichzelf tegen te spreken, kwam in Theater Elckerlyc iets te veel als een Klara-presentator en te weinig als Radio 2/één-presentator over en bleek ook erg slecht in tellen. Zo moest het publiek hem erop wijzen dat de tussenstand die hij meegaf tijdens het spelletje niet klopte. Pijnlijk…

Plus en dat is geen onbelangrijk nadeel voor het spelletje: iedereen heeft tegenwoordig wel een smartphone zodat die meteen kan opzoeken wat de betekenis is van een ‘vuurvaste Spanjaard’, ‘zakspanner’ is, of bromponie effectief een scooter is in het Zuid-Afrikaans, hoe Antwerpenaren ‘Krijg nou wat’ in hun dialect zeggen, en of Slettenstrand in Denemarken al dan niet bestaat. Vandaar ook dat Van Eeghem iedereen in de zaal oproept om de smartphone niet boven te halen vermits dat de fun zou vergallen. Het toont de zwakte van het format anno 2016 aan.

Dat tweede deel waar het spelletje gespeeld wordt, duurde daarnaast veel te lang. De vaart van het tv programma lag gewoon hoger, en er was te weinig afwisseling in vragen. Alles draaide om taal. Géén voorwerpen die te zien waren dus, ook geen filmpjes of iets visueels. Op de ‘woezie woezie’-dans van Vermeire na dan. Een grap – naast de verwijzingen naar dikke lippen – waar ze wellicht bij het Interfederaal Gelijkekansencentrum Unia iets minder de humor van zullen inzien wellicht. Idem voor de stereotiepe rol waar Christoffels in gedreven wordt. We moeten er niet flauw om doen: ‘De Drie Wijzen’ was destijds een prachtige weerspiegeling van onze patriarchale samenleving, met schuine seksistische (vaak vrouwonvriendelijke) moppen, waar de man domineerde en er wat minachtend gedaan werd over de vrouw (en bij uitbreiding minderheden).

Zo veel jaren later blijkt Vermeire meermaals zijn draad kwijt tijdens het programma zodat de jongste – Gerty – hem moet helpen. En Grootaers? Zijn stem blijkt al enkele jaren gebroken zodat hij nog weinig stemvolume heeft. Of hoe op ‘den één’ en ‘den drie’ misschien eens vrouwen moeten plaatsnemen en op de plaats van de pispaal een man. Het is maar een ideetje, beste VRT en Kobe Ilsen…

< Bert Hertogs >