Recensie Het kleine sterven

“Het kleine sterven” was een multidisciplinaire voorstelling waarin Evelien Bosmans en Lukas De Wolf ons via beeldtaal en beeldende taal, via muziek en woord, via spel en stiltes meenamen op een poëtische reis langs existentiële vragen als: “Wat is het doel van het leven?”, “Hoe wreed kan het noodlot zijn?”, maar evenzeer “Hoe sterk kan de liefde zijn?” In 2000 al schreef en speelde Dimitri Leue voor hetPaleis “Het kleine sterven” waarin twee jonge mensen, Hannah en Seppes, elkaar toevallig ontmoeten en stapelverliefd op elkaar worden. Maar de realiteit drukt al snel een zware domper op de vreugde wanneer blijkt dat Hannahs hartslag niet hoger mag gaan dan 110 slagen per minuut, want anders gaat ze dood. Wat doe je dan als ware liefde en affectie je einde kunnen betekenen? Ga je leven zonder gevoel of emotie? Of ga je nog een laatste keer volop voor het ware leven?

De scène leek wel een filmstudio waar een camera gericht was op een blauw scherm (in het jargon ook wel ‘een blue key’ genoemd) waarvoor de acteurs hun rol speelden. Via de wonderen der techniek werd dan al het blauw vervangen door een beeld dat ergens in Antwerpen was opgenomen. Zo zaten Hannah en Seppes gezellig aan de kaaimuur langs de Schelde zonder dat hiervoor een groots decor moest opgebouwd worden. Het gebruik van deze technologie gaf dus iets vertrouwds, maar had tegelijkertijd ook iets vervreemdend. Wanneer je naar het spel keek tegenover de blauwe achtergrond, kwam het erg kil en vervreemdend over. We moesten als toeschouwer dus kiezen voor welke versie we gingen. En in die keuze werden we gehinderd door een technische beperking. Er zat namelijk een te grote vertraging tussen de realiteit en de projectie waardoor het soms leek alsof we naar een slecht nagesynchroniseerde film zaten te kijken. 

Dit was enorm jammer, want het leidde de aandacht af van de tekst die bij momenten echt pure poëzie bleek te zijn.  Dimitri Leue is bij het schrijven van “Het kleine sterven” enorm speels en creatief omgesprongen met taal. Zonder ooit hoogdravend te worden, heeft hij de liefde proberen te omschrijven in tekstfragmenten die niet zouden misstaan in een boekje liefdesgedichten. Op andere momenten, wist hij dan weer gebruik te maken van goed gekozen beelden en kleine spitsvondigheden met taal. Neem bijvoorbeeld het moment waarop Hannah in de fleur van haar leven beseft dat ze fysiek plots enorm beperkt wordt door het falen van haar hart en dan zegt: “Nu mij iedere transpiratie ontzegd wordt, ben ik rijp voor inspiratie. Ik vrees dat ik slechts de taal heb om mijn lot te vieren. Want ja mijn lot is een potlot en iedere daad is gegom en gegom. En zo gom ik mijzelf weg door te doen.” 

Of wat dacht u van: “Ze zeggen dat men één wordt tijdens het bedrijven van de liefde. Wel, ik zeg u drie. Ge wordt drie. Eén gijzelf, twee de ander en drie iets anders, het andere, drie de liefde. Zo zijt ge dan drie eentjes genietend van dezelfde vijver. De vijver van het geluk. Maar in de vijver van het ongeluk zijt ge drie keer alleen. Eén keer met uw verdriet, één keer met uw pijn en één keer met uw zwaarmoedigheid.”  “Het kleine sterven” bracht dus niet alleen het spel der taal, maar had ook inhoud. Het durfde ook filosoferen over de eindigheid van het bestaan en de bitterheid van het noodlot. Het confronteerde het publiek met de vraag: “Vergeten we soms niet een beetje te leven in het hier en nu?” En toch werd het nooit te zwaarmoedig. Net op tijd kwam er telkens weer een woordgrapje. Soms een beetje flauw en voorspelbaar, maar net goed genoeg om de spanning te breken en de juiste sfeer te behouden. 

En die sfeer werd uiteraard ook gezet door de muziek van Antoon Offeciers. Hij speelde bij de verschillende beeldfragmenten die geprojecteerd werden steeds een passende melodie die soms rust, maar net als bij een soundtrack ook spanning en onrust op wist te wekken. Beeld en klank vormden een ware symbiose en waar de woorden van Dimitri ophielden, vertelden de melodieën van Antoon hun deel van het verhaal. Het mag hier ook gezegd worden dat Ann-Julie Vervaeke hele mooie videobeelden had aangeleverd. Het waren telkens fragmenten van enkele minuten waarvan men de kwaliteit zodanig had aangepast dat het echt het gevoel van een home-video mee kreeg. 

Meer nog dan live op het podium straalde de liefde, de tederheid, de eenzaamheid en het verdriet uit de acteerprestaties. Soms was daar echt niet veel voor nodig. Een van de mooiste scènes was juist dat fragment waar er het minst gebeurde. We zagen twee in elkaar verstrengelde, naakte lichamen in het gras liggen en de enige actie die te bespeuren was, was een langzame, kleine beweging van de hand. Doe daarbij nog een romantisch stukje muziek van Antoon Offeciers en meer hadden we echt niet nodig om een vrijscène geïllustreerd te zien. Subtiel en verhuld is soms echt veel mooier dan expliciet.

Waar Evelien Bosmans en Lukas De Wolf in de videofragmenten een perfect geloofwaardig verliefd, jong koppel wisten neer te zetten, was het live op het podium niet altijd even overtuigend. Lukas miste soms een beetje enthousiasme om de speelste taalvirtuositeit en romantische frivoliteit geloofwaardig over te brengen. Hij was net iets te gereserveerd. Voor de rest leverden Evelien en Lukas een hele mooie prestatie. Evelien had bij momenten een erg indringende en sprekende blik in haar ogen die in de close-ups goed tot hun recht kwam. Beiden maakten ze vlot de overgangen van vreugde naar frustratie naar hopeloosheid en terug naar troosten waardoor het stuk te allen tijde erg authentiek bleef. Evelien en Lukas wisten ondanks de zwaarte van de thematiek ook de naïviteit en de speelsheid van verliefdheid over te brengen onder het motto: Laten we met liefde morsen.

“Het kleine sterven” was een lekker langzame voorstelling waarin naar hartenlust gespeeld werd met taal en emotie. Het gebruik van moderne technieken en het feit dat het over een jong koppel ging, maakte het stuk ook aantrekkelijk voor een jongere generatie. Al moeten we daarbij de vraag stellen of de jeugd van tegenwoordig de vele referenties naar de bijbel nog zullen verstaan. Gelukkig waren die niet essentieel om het verhaal te kunnen volgen. De voorstelling was indringend, emotioneel, filosofisch, … maar bovenal was “Het kleine sterven” gewoon heel erg mooi.

< Sascha Siereveld >

Tekst en regie: Dimitri Leue
Spel: Evelien Bosmans en Lukas De Wolf
Muziek: Antoon Offeciers
Bewegingscoach & regieassistent: Anastassya Savitsky
Vormgeving: Jan Strobbe
Video: Ann-Julie Vervaeke