Recensie Nicht schlafen

Verscheuren of verscheurd worden of het ritualiseren van de dood. Dat thema staat centraal in de nieuwste voorstelling ‘Nicht schlafen’ van regisseur Alain Platel,scenografe Berlinde De Bruyckere, Steven Sprengels (muzikale leiding) en Ballets C de la B. Een primitieve stam zien we aanvankelijk aan het werk waar de survival of the fittest van toepassing is. Wanorde en geweld staan dan ook centaal, terwijl enkele seconden later de harmonie van samen een choreografie neerzetten, wordt getoond en niet veel later men opnieuw overgaat in de chaos. Aanvankelijk werkt dat contrast, en ook de mengeling van Mahlers ‘O Mensch! Gib acht!’ (derde symfonie in D minor IV) met polyfonisch gezang van Boule Mpanya en Russell Tshiebua, Afrikaanse belletjes rond de enkel,  en zien we in de dans zowel verwijzingen naar klassiek ballet (twee dansers) als naar de rite (9 dansers in halve cirkel rond dode paarden die hen een soort laatste groet geven door snel  de armen de lucht in te steken naar beneden te doen en dit te herhalen, een verwijzing naar een Afrikaans gebruik).  Maar na een tijd is dat effect al tamelijk snel uitgewerkt. ‘Nicht schlafen’ mist vooral een duidelijke verhaallijn waardoor de spanningsboog (begin-midden-slot) wat aan de slappe kant is. De dansvoorstelling verliest dan ook onze aandacht niet alleen de onze als we de reacties van een toeschouwer achteraf mogen geloven (‘wat een vreemde voorstelling. Enkel halfweg de voorstelling wist het me te boeien’).

Het geluid van een koebel, dat horen we bij de start van ‘Nicht schlafen’ terwijl de dansers een voor een het podium op komen. Een man start met een solo die indruk op ons maakt. Steunend op de zijkant van zijn voeten, helt ie vervaarlijk naar achteren. Niet veel later zien we hem in een diagonaal van achter het podium naar voor glijden, de benen zo gespreid dat ie bijna een volledige spreidstrand bereikt. De backdrop is bruin en verscheurd, symbool voor verval ook. De karkassen van twee dode paarden liggen op een houten constructie links achteraan. Een derde zal er via piepende katrollen later op gelegd worden. Strijd zien we wanneer de dansers in duo of kwartet elkaar te lijf gaan en de kleren van hun lijf (proberen te) scheuren.  1 vrouw (Bérengère Bodin) zit er tussen de acht mannen op het podium, laat zich helemaal niet doen, verweert zich en slaat hard op de borstkassen van de mannen die haar proberen te benaderen. Verder zit er in het gezelschap een Israëlische danser en een moslim. Dat leidt niet zelden tot opvallende confrontaties. Wanneer hij zijn traditioneel moslimmutsje – dat een religieuze betekenis heeft -   op zijn hoofd heeft, krijgt hij de voeten van de vrouw op zijn schouders terwijl Bodin achterover opgetild door een andere danser in de hoogte wordt gehouden en de moslim enkel een blik kan werpen op de onderbroek van de vrouw. Van een contrast gesproken.

Het religieuze aspect is verder aanwezig in de verlossing die het gezelschap vraagt door het Y-teken te maken met de handen, terwijl niet veel eerder de vuisten gebald werden in de lucht en daarmee de biceps getoond werd. Nog een knap beeld toont zich links achteraan waarbij Bodin met open benen op haar zij rechtgetrokken wordt vanuit een horizontale positie naar een verticale. Een aantal toeschouwers lachen wanneer een mannelijke danser ten prooi is gevallen van de anderen, en met diepe ademhaling op de grond ligt. Als aasgieren komen de anderen op hem af om te bekijken of er veel vlees aan hem is. De humor zien de mensen in het publiek op het moment dat iemand de voet van hem achteruit in zijn onderbroek steekt. Nochtans is dat geen scène die grappig bedoeld lijkt, omdat ze dan al de parallel legt met de dode paarden achteraan op een sokkel wiens poten in een onnatuurlijke houding liggen, dood, helemaal uitgeteld. De man belandt niet veel later ook op die stapel dode dieren, als afval, afgeschreven kadaver, ermee verstrengeld. Verwijzen naar het werk van collega Cherkaoui doet Platel door even een voet als telefoon te gebruiken. Met een Hitlergroet rechts achteraan op het einde op een stilstaand moment, legt Platel de link met het heden, het wereldwijd opkomend nationalisme, dictaturen die hun macht aanscherpen. Het zijn de spanningen die de Eerste Wereldoorlog voorafgingen die ook resoneren in het werk van Mahler, waar men nu parallellen kan trekken met de situatie en de uitdagingen waar onze wereld vandaag  mee te kampen heeft.

Toch haalt ‘Nicht schlafen’ niet het niveau van pakweg ‘tauberbach’ of ‘vsprs’ wat we tot het beste rekenen dat Platel ooit in deSingel bracht. ‘Nicht schlafen’ duurt iets te lang, lijkt vooral op een samenraapsel van ideeën dan wel een degelijk uitgewerkt geheel, contrasteert iets te veel waardoor het aan coherentie verliest en blijkt vooral te weinig verhalend waardoor de spanningsboog (het verschil tussen begin-midden-slot is niet zo duidelijk) onvoldoende strak aanvoelt.

< Bert Hertogs >