Recensie West

Pond Way van Merce Cunningham op muziek van de Brit Brian Eno, Shahrazad van de Amerikaans-Tunesische Jonah Bokaer waarvan de compositie van de hand is van de Rus Nicolai Rimski Korsakov en Approximate Sonata 2016 van William Forsythe op een gefragmenteerde compositie van de Nederlander Thom Willems. Die werken stelt Ballet Vlaanderen voor in ‘West’, hun openingsproductie van het nieuwe seizoen. Twee choreografieën die beroep doen op een bandopname, terwijl Shahrazad voor de volle klank, de dynamiek ook van het orkest van Opera Vlaanderen gaat onder leiding van Dominic Grier. Dat levert geen onbelangrijk voordeel op voor die choreografie die als tweede van de avond getoond wordt. Er zit dan ook een grotere emotionele laag in het werk.

Cunningham baseerde zich op wat er zich op het water afspeelt, in zijn choreografie van Pond Way. Het ballet is hier getooid in wit, waarbij vooral de buikspieren van de vrouwen getoond worden met hun kort wit topje dat via de korte mouw via een gedrapeerd stuk stof de armen verlengt tot aan de handen. De backdrop met rasterpunten is van de hand van Roy Lichtenstein. Toch voelt de taal van Cunnigham wat beperkt aan. We zien de dansers met de rechtervoet gebogen, de linker gestrekt op het podium staan, of rechtveren, dan dezelfde houding aannemen maar dan tegenovergesteld. Het ballet schrijdt over de bühne, springt vervolgens als een kikker met beide voeten samen en O-benen op. Een halve cirkel draaien ze achter elkaar om zo een lijn te trekken. Eindigen doet Cunnigham door een groep van het midden een na een naar voor, in een diagonale lijn die ene sprong, het ene been gestrekt, het andere niet, te laten uitvoeren terwijl ze een na een af gaan. Een ballerina duikt als laatste de coulissen in. Hoewel de choreograaf zich naar verluidt zich liet inspireren door het werkwoord ‘ricocher’, een keitje op het water gooien en zo ver en lang mogelijk het zien stuiteren, voelt ‘Pond way’ erg vormtechnisch en abstract aan terwijl het thema dat dus niet zou zijn en er wel degelijk momenten zijn die verwijzen naar dierlijke/menselijke bewegingen. Dit werk komt gewoonweg niet binnen bij ons.

De wereldcreatie ‘Shahrazad’ doet dat dan weer wél. Reden is de muziek van Nicolai Rimski Korsakov live gebracht door het symfonieorkest van Opera Vlaanderen. ‘Shahrazad’ doet namelijk beroep op de muziek uit ‘Sheherazade’ en het verhaal van de vrouw die door de sultan elke avond een verhaal te vertellen vele vrouwen redt. De sultan wil immers elke avond met een ander slapen om ze daarna uit te schakelen. Bokaer werkt met licht bruine helaas onvoldoende doorschijnende katoen als stof zodat niet alles wat zich achterin het podium afspeelt goed te zien is, terwijl we de dansers in silhouet naast elkaar zien staan. Waren de ballerina’s tijdens Pond Way nog in het wit getooid, dan is dat bij deze choreografie zwart. Muzikaal krijgen harp, viool, klarinet, fagot, hoorn en dwarsfluit onder andere de eer om een motief te spelen, soms ook in vraag-antwoord stijl. Bokaer trekt als het ware in het midden van het podium een lijn tot helemaal achteraan en laat de dansers per twee of vier dezelfde choreografie neerzetten (al dan niet gespiegeld). Met vier kopieermachines op het podium en dansers die elk een lichaamsdeel op de kopieerplaat leggen (een knie, been, hand of arm) trekt deze dans niet toevallig vooral de lijn van het (elkaar) kopiëren maar even goed ook van protest (verder in de voorstelling worden de kopies omhoog gehouden met de hand), van communicatie ook door een zwart lint (een tape of kopieerlint als je wil) van het oor van een danser naar de mond van een ander te brengen. Communicatielijnen tussen twee personen worden zo getoond. Lijnen die elkaar ook kruisen.

De cirkelbeweging is tevens geïntegreerd in deze ‘Shahrazad’ wanneer we twee molentjes van zeven zien, een links, en een rechts. Dan weer vormen de dansers hun armen als een ovaal boven het hoofd. Door enkele dansers wordt de sultan, die met een gebogen been op zijn rug ligt, opgetild. Actie en reactie zien we in het derde deel van deze dans waarbij een danser het onderbeen van een ander aantikt en zo beweging ontstaat tussen beiden. Een lift waarbij de vrouw in een spiraalbeweging zich naar beneden wentelt rond het mannelijke lichaam kondigt het vierde deel aan dat begint met een cirkel waarin de dansers staan, vooraan laag, bovenaan hoog, in het midden ervan twee dansers. Vanuit de achterste lijn, vertrekken twee diagonalen, een naar de linker voorkant van het podium, de ander naar rechts. In een rechthoek staat het gezelschap op den duur, net als de witte ledbelichting in een strook, onderaan, links, rechts en bovenaan de backdrop. Eenheid tussen voorgrond en achtergrond zien we zo, opnieuw een kopie dus. Wanneer de rechthoek is gevormd, doodt de sultan de twaalf dansers een na een. Tot de vrouw aan de beurt is, zij weigert en doodt hem en hij zijgt neer in fases. De sterke vrouw overwint.  Knappe prestatie van principal Drew Jacoby en James Waddell (corps de ballet).

Tijdens de pauze gaat de orkestbak dicht zodat het podium verlengd wordt tot aan de eerste rij. Forsythes neoklassieke elementen tonen zich in ‘Approximate Sonata 2016’ met vijf pas de deuxs. De eerste speelt zich vooraan af waarbij de man met een voet van het podium glijdt en ei zo na een toeschouwer op de eerste rij raakt. Zowel de artiest als de toeschouwer in kwestie schrikken er duidelijk van.  Dit was blijkbaar niet de bedoeling.

Geen Aki Saito aan de zijde van principal Wim Vanlessen vanavond, wel soliste Anastasia Paschali. Zij zet samen met Wim een opvallend sensuele pas de deux neer, die via de golfbewegingen (onder andere onder zijn arm draaiend), zowel een formeel als een informeel karakter uitdraagt. Misschien is het wel net dat dubbele dat zo boeit, net als de uitstraling van Paschali met indrukwekkende bovenbeenspieren op het podium. Paschali is wat ons betreft een ontdekking waar we hopelijk in de toekomst nog veel meer van mogen zien, al dan niet aan de zijde van Vanlessen.  Half-soliste Virginia Hendricksen en Hector Ferrer (corps de ballet) sluiten als laatste koppel het stuk af waarbij zij even tekst heeft en met Ferrer praat om een pas te hernemen. ‘Approximate Sonata 2016’ trekt naast golvende lijnen ook de diagonale kaart wanneer er zo over het podium gegleden wordt.

Conclusie: West bezorgde ons een mooie avond waarbij vooral Shahrazad als geheel ons het meest van al kon boeien, live symfonische begeleiding geeft nu eenmaal ook dat tikkeltje meer aan de totaalbeleving. Verder onthouden we een ravissante Anastasia Paschali aan de zijde van Wim Vanlessen bij Forsythe. Pond Way stond met Cunningham die leermeester was van Forsythe en Bokaer wat vreemd geprogrammeerd en het meditatieve kwam niet helemaal tot zijn recht hier.

< Bert Hertogs >