Recensie 300 el x 50 el x 30 el

Anno 2016 klinkt het misschien niet al te uitnodigend op een affiche als een toneelstuk zich laat aankondigen als “geïnspireerd op het verhaal van de Zondvloed uit het Bijbelboek Genesis”. Zet er dan nog in kleine letters op dat er geen dialogen zijn want dat er niet gesproken wordt in het stuk en de meeste mensen zouden bij voorbaat al afhaken. En toch was “300 el x 50 el x 30 el” van het collectief FC Bergman een van de geweldigste voorstellingen die we dit jaar zagen. Het stuk duurde maar een goed uurtje, maar was erg intens. Het werd een kruising van een klassieke toneelvoorstelling met een kortfilm. Het nam ons mee naar een gemeenschap waar zes hutjes bij een vijver in het bos stonden. Via een camera die op rails rond het decor reed, keken we op een groot scherm als voyeurs binnen bij wat er achter de gevels gebeurde. En zo versmolten de binnen- en buitenkant zich tot één boeiend geheel van sterke, gestileerde beelden over de perversiteiten van een verdorven wereld die wacht op een zondvloed die alles van de kaart veegt.

Collectief FC Bergman had het voor deze productie van “300 el x 50 el x 30 el” groots aangepakt. Het podium van de Bourlaschouwburg was met levensgrote, echte dennenbomen omgetoverd tot een echt bos met middenin een heuse grasvlakte waarrond het leven zich afspeelde in zes houten hutjes. Er was zowaar een visvijver voorzien waar een visser heel de voorstelling lang op zijn gemak naar zijn dobber zat te staren. Het was weer eens een aangenaam tegenwicht voor de trend om te werken met minimalistische decors. Dit idyllisch plaatje gaf ook een zekere warmte, gezelligheid en vertrouwdheid die mooi contrasteerde met wat er zich achter de gesloten deuren afspeelde. 

En daar zat de kracht van deze voorstelling en het handig gebruik van de camera die elke keer weer zijn rondje deed achter het decor langs. Door het oog van de lens keken we mee naar de binnenwereld van de personages en waren we getuigen van de verziekte realiteit waarin ze hun leven doorbrachten. We werden achtereenvolgens meegenomen langs een jongen die er plezier in schepte om een duif te pesten. We kwamen langs een gezin waar de moeder des huizes zich tijdens een gigantische schranspartij mateloos volpropte met eten terwijl vader en dochter wat angstig stonden toe te kijken. In het derde hutje zagen we hoe een meisje pianoles volgde bij een leerkrachte die elke liefde voor muziek en de medemens verloren had. In het vierde hokje zat een koppel met ernstige problemen. Zij was zwaar geconstipeerd en zat op de pot te persen terwijl haar man ondanks een telefoonverbinding met pikantere oorden geen erectie meer kon krijgen tijdens het masturberen. Hun buren waren een bende doelloze mannen die door overmatig gebruik van drank en sigaretten zo afgestompt waren dat het hen een goed idee leek om een appel van het hoofd van hun kameraad te schieten. In het zesde en laatste hutje woonde een jonge kerel die zich revolutionair waande en zich wilde afzetten tegen zijn maatschappij door een maquette op te blazen.

Het waren stuk voor stuk rare beelden die de perverse leefwereld moesten illustreren die door de zondvloed van de kaart moest geveegd worden. Maar het was niet omdat ze raar waren, dat ze niet beeldig uitgewerkt waren. Men had in de enscenering heel wat aandacht aan details besteed en de beweging van de camera heel goed ingebouwd. Elke keer als het wagentje voorbij kwam, was er net een kleine actie of was er aan het tableau dat voorgeschoteld werd weer een kleinigheid veranderd. Hierdoor bouwde het verhaal langzaam op en hadden we ondanks de eerder absurde en gestileerde scènes nooit een vervreemdend gevoel. Het leek alsof we live naar een kunstzinnige kortfilm aan het kijken waren terwijl we ondertussen ook de interacties op het middenplein volgden.

De veelheid aan beelden en details maakte van “300 el x 50 el x 30 el” een erg intense voorstelling. Vooral wanneer het tempo van de voorstelling werd opgevoerd door het wagentje met daarop de camera tegen een hoger tempo rond te duwen. De technici liepen zich in het zweet, moesten tegen een rotvaart over obstakels springen en dat allemaal om voor ons de flow van de voorstelling naadloos te houden. Maar het resultaat mocht er dan ook zijn. We zaten mee op de rollercoaster van het verderfelijke leven van deze gemeenschap.

En ondanks de eerder macabere teneur van de voorstellig, was er ook af en toe plaats was voor een heel klein vleugje romantiek, humor en rust. Juist tegen deze achtergrond had die onmogelijke liefde iets vertederend. We hunkerden mee naar de hoop dat de liefde het mocht overwinnen van de donkerte in deze poel van verderf. We hoopten mee op verlossing wanneer de zondvloed even uitbleef en er een luid “The storm has passed.” klonk.

De absolute apotheose van deze voorstelling was meteen ook de kers op de taart. Op de tonen van Nina Simones “Sinner man” viel het laatste puzzelstukje op zijn plaats en werd de wereld van binnen de muren geleidelijk naar buiten gebracht. Wat startte als losse acties groeide uit tot een sterke choreografie die in combinatie met de scherpe tekst van Nina Simone en het opzwepende ritme van de piano iets los wist te maken. We konden niet onberoerd zitten kijken, maar voelden onbewust een verbondenheid die ons spontaan dreef tot het mee opgaan in de muziek. We waren al onder de indruk van “300 el x 50 el x 30 el”, maar dit maakte deze voorstelling echt af. Het was dan ook niet verwonderlijk dat we bij het verlaten van de Bourlaschouwburg niets dan lovende kritieken hoorden en we mensen openlijk hoorden vertellen dat ze echt geraakt waren door dit stuk.

< Sascha Siereveld >