Recensie Simon Boccanegra

Het scheelde niet veel of ‘Simon Boccanegra’ van Verdi in een regie van de Duitser David Hermann kreeg een staande ovatie na zijn première in Opera Antwerpen. Het applaus was namelijk dermate enthousiast, geheel terecht overigens. Hermann die eerder ‘die Zauberflöte’ regisseerde in deze zaal, blijkt een veel coherentere regie met deze Verdi-opera neer te zetten dan bij de Mozartklassieker. Sterker nog, hij slaag erin om het wat fragmentarische verhaal onder andere door het draaiend podium van een vloeiende lijn te voorzien, en zo ook dynamischer te maken. Shakespeariaans is deze Verdi opera die over macht gaat, twee rivaliserende kampen én verraad. Hermann legt verschillende associaties: met de politiek (wanneer de nieuwe doge op het einde geïnstalleerd is en die vlijtig het ene document na het andere tekent, verwijst dat naar Trump), met godsdienst (het Maria-beeld, het Laatste Avondmaal) alsook de beeldhouw- en schilderkunst (Het Laatste Avondmaal van Da Vinci, zuilengalerij, Rubensiaanse periode) als fotografie. Dat alles in combinatie met een ijzersterke cast, een erg straf koor én live orkestrale uitvoering zorgde ervoor dat wij uitzonderlijk uit onze stoel kwamen en als een van de weinigen op de parterre deze geweldige productie een staande ovatie gaven.

Simon Boccanegra dateert van 1857 maar werd in 1881 behoorlijk herwerkt. Twee groepen staan er lijnrecht tegenover elkaar: de plebejers ( o.l.v. Simon Boccanegra) en de patriciërs (o.l.v. Jacopo Fiesco). De twee zitten al jarenlang in een conflict. De reden: Maria die kennelijk zoek is. Maria is Boccanegra’s dochter en Fiesco’s kleindochter. Fiesco’s dochter en moeder van Maria is gestorven. Zonder het te weten, blijkt Fiesco onder een schuilnaam Andrea Grimaldi zijn eigen kleinkind als pleegdochter op te voeden, onder de naam Amelia Grimaldi. Zowel Paolo, die samen met Pietro, Boccanegra aan de macht hielp, als de jonge patriciër Gabriele Adorno zijn verliefd op Amelia/Maria.  Wanneer na een passioneel duet ‘Figlia? Si afflitto, o padre mio?’ Boccanegra zijn dochter herkent in Amelia, stemt hij toe dat ze trouwt met Adorno (hoewel die laatste dus tot het kamp van de vijand behoort). Paolo is jaloers en zal Amelia/Maria ontvoeren. Dat komt aan het licht en daarvoor wordt ie gevangen genomen. Maar Paolo slaagt er nog in om Simon Boccanegra te vergiftigen door Gabriele Adorno jaloers te maken. Hij insinueert dat Boccanegra en Amelia/Maria een relatie hebben wat tot het knappe nummer ‘Als zij haar deugd heeft verloren wil ik haar niet meer zien’ uit ‘O inferno! Sento avvampar nell’anima’ in het tweede bedrijf leidt. Pas wanneer het gif – ‘zelfs water smaakt bitter voor wie regeert’ – zijn werk doet en dat de heerser verzwakt, komt alles aan het licht. Fiesco komt te weten dat Amelia/Maria zijn kleindochter is. Adorno dat Boccanegra zijn schoonvader in spe zou worden en hij door Paolo om de tuin geleid is. Boccanegra sterft. Adorno wordt de nieuwe heerser.

In het libretto zitten erg veel verwijzingen naar God. Het is die laag die Hermann niet wenst te minimaliseren. Integendeel, hij versterkt het door de gestorven vrouw van Boccanegra als een naakte vrouw met wit sluiks haar (‘the girl with the mousy hair’, tevens een mogelijke verwijzing naar Bowies ‘Life on Mars’) in doorschijnend witte jurk over het podium te laten gaan. Dan weer zien we het Mariabeeld in Amelia die met wit en blauw-gewaad op de scène staat en een oproep tot vrede doet ‘ Vrede. Laat u leiden door een gevoel van milde vaderlandsliefde‘. Ook de link die gelegd wordt tussen Paolo de verrader en het tafereel van Het Laatste Avondmaal (zoals het schilderij van Da Vinci), waarbij Boccanegra de plaats inneemt van Jezus en Paolo die van Judas, zorgt voor een uitermate sterk beeld dat kan rekenen op een stevig applaus. Het is dan dat Boccanegra zijn verrader ook ontmaskert.

Andere goeie regiekeuzes is de intrige tussen Pietro en Paolo, die binnenskamers met elkaar telefoneren en zo de ondergang van Boccanegra inluiden, de wandeling die Boccanegra met Amelia/Maria maakt in de zuilengalerij die aan renovatie toe is en die hier ronddraait. Dat zorgt voor een dynamisch beeld enerzijds, maar anderzijds kan je het ook zien als een beeld voor de afbrokkeling van de politieke macht, de machteloosheid ervan, een klasse die zijn grandeur verloren heeft. Het gespleten scènebeeld (zoals de split screen op tv) waarbij letterlijk een muur tussen Fiesco en Boccanegra staat kan ook beschouwd worden als een verwijzing naar het huidige politieke klimaat: een die eerder muren bouwt dan echte oplossingen zoekt. Het is Boccanegra (de democraat) die de muur doorbreekt door naar Fiesco toe te stappen.

Minpunten van deze regie zijn minimaal. Zo zagen we twee strepen wit koud ledlicht links doorheen de zuilengalerij en komt  de productie kennelijk in tijdnood om de zuilengalerij te sluiten zodat de linker- en dan weer rechtermuur met vertraging er bij komt tegen het kabinet van Boccanegra. Ook al lijkt het decor een stevig sprintje te trekken, komt het wat te laat.

De stemmenregie is van een exquis niveau. Zowel in de solo’s als de duetten blenden alle stemmen perfect met elkaar. De solisten zingen met overtuiging, luid ook, net zoals het orkest onder leiding van de Duits-Engelse dirigent Alexander Joel. De passie spat er dan ook af. Het luidste applaus gaf het premièrepubliek overigens aan de Chinese bas Liang Li in zijn roldebuut als Jacopo Fiesco, de Italiaanse bariton Nicola Alaimo in zijn roldebuut als Simon Boccanegra en de Oezbeekse tenor Najmiddin Mavlyanov in zijn roldebuut als Gabriele Adorno.  Al zette volgens ons de Griekse sopraan Myrtò Papatanasiu als Amelia Grimaldi ook een uitstekend roldebuut neer.

< Bert Hertogs >