Recensie A love supreme

Anne Teresa De Keersmaeker hield ‘A love supreme’, een choreografie op de muziek van John Coltrane dat uit 1964 uitkwam, die ze samen met Salva Sanchis maakte in 2005 tegen het licht. Een nieuwe versie ontstond. Brussel kreeg de eer om de wereldpremière op zijn naam te mogen schrijven. Net als in 2005 zet De Keersmaeker vier dansers, mannen, op de bühne. Vier is dan ook een niet onbelangrijk getal voor het muziekwerk. Er zijn vier instrumenten: bas door Jimmy Garrison, drums door Elvin Jones, tenorsax door John Coltrane, piano door McCoy Tyner en eigenlijk ook de stem van Coltrane als vijfde instrument te horen dat repetitief ‘A love supreme’ herhaalt. Het werk bestaat uit vier delen waarbij elk instrument zijn  solo krijgt als start, het werk is volledig in 4/4 maat geschreven, het kent een spirituele opbouw, een oefening: erkenning als eerste, gevolgd door besluitvaardigheid, doorzettingsvermogen en dankzegging. In dat eerste deel zit een melodie die zich baseert op 4 noten G, B flat, G en C.

Matinee op zondag betekent heel wat kinderen in het Kaaitheater. Naast ons zit het tienermeisje Mira, dat na afloop van de voorstelling een staande ovatie geeft. Alleen is ze niet, ook heel wat andere toeschouwers geven een staande ovatie. Maar niet iedereen doet daaraan mee. Wij horen daar bij. ‘A love supreme’ bestaat eigenlijk in zijn gechoreografeerde vorm niet uit vier delen, maar uit vijf. Starten doet De Keersmaeker immers met haar dansers in volledige stilte te laten dansen. Dan al zie je een mix van vrije beweging, of wat erop lijkt en duidelijke gechoreografeerde elementen (zoals de lift die de drie uitvoeren zodat Bilal El Had verticaal de hoogte in gehouden wordt of het met de armen elkaar vasthouden en zo statisch langs de buitenkanten in een weggetrokken houding van elkaar staan alsof ze elkaar willen uitrekken). Die elementen komen bijvoorbeeld terug in het vierde deel van ‘Acknowledgement, Resolution, Pursuance & Psalm). Laat De Keersmaeker de choreografie in stilte eerst uitvoeren omdat erkenning niet vanzelf kan komen? Omdat eerst de stilte er is voor een compositie kan ontstaan, wat hier gelijk wordt gesteld aan wat mogelijks het inoefenen is?

Op de vloer op het podium zien we enkel rechte lijnen. Toegegeven, deze choreografie trekt niet zelden de rechte lijn, de diagonaal ook (rechte hand de lucht in, of de witte spot rechts die diagonaal zijn lichtstralen over het podium laat schijnen), en verder zien we zowel de horizontale als de verticale beweging ( hoog-laag), vooraan-achteraan (diepte). Maar daarnaast draaien de mannen ook om hun as, of rond elkaar. De lijven en hoofden soms dicht bij elkaar, wat emoties als troost bij elkaar vinden, en tristesse doetnoproepen. Dat brengt ons bij de veelheid aan emotie in het werk, de dynamiek, de contrasten die Rosas hier erg goed weet aan te voelen en in te kleuren. Explosieve momenten, verrassingen zijn er wanneer een sprong onverwacht plots uit het niets ontstaat als een vreugdesprong. Thomas Vantuycom zien we dan weer verschillende malen rond zijn as draaien van vooraan naar achteraan het podium terwijl de melodie van de piano die hij volgt op zijn zachtst gezegd golvend is. Bilal El Had, die de partij van de sax danst, mag het meest explosief van al uit de hoek komen.

Toch volgt Rosas niet nauwgezet de muzikale partij van elk instrument. Het is dus niet zo dat José Paulo Dos Santos die de drums volgt, Bilal El Had die sax is, Jason Respilieux de bas en Thomas Vantuycom de piano een ‘1 beweging per noot’- choreografie neerzetten (wat overigens fysiek niet te doen zou zijn). Integendeel. Soms horen we de muziek wel uitbarsten maar zien we het tegenovergestelde door de bewuste uitvoerder, nl. dat die blijft stilstaan. Plus: ze veranderen ook wel eens van instrument (samen de partij van de stem neerzetten), maar gaan dan wel weer mooi af wanneer het instrument ook even niet te horen is. Soms zit er vertraging op de danser, die iets te laat inzet terwijl het instrument al te horen is. Dat zorgt voor een bevreemdend gevoel dat ons bij momenten toch heel even uit de voorstelling haalt. Of het moet aan dat jongetje en dat meisje die voor ons zaten, gelegen hebben die verplicht naar ‘A love supreme’ moesten gaan kijken met hun mama. De voorstelling was nog maar net begonnen of het woord ‘saai’ kwam al uit de mond van het meisje. Tja, de dansers dansen redelijk abstract én op volledige stilte dan. Het tienermeisje Mira naast ons bleek dan weer opgewonden door het extatische en vrije in de dans tijdens dat stille deel. Haar opvallend zware ademhaling verraadde dat. En dat veel te jonge meisje voor ons? Die deed zelfs de handen op de oren tijdens het ‘Pursuance’ deel en keek haar mama om de zoveel tijd in de ogen met de vraag ‘hoe lang nog?’. Cultuur dient dan ook vooral het resultaat van een vrije keuze te zijn en niet opgelegd.

Hoewel een beschrijving van een voorstelling soms anders doet vermoeden, is ‘A love supreme’ absoluut geen voorstelling voor al te jonge kinderen. Het is geen Peter en de Wolf. Het is geen hapklare brok maar een stevige abstracte voorstelling op muziek die verre van makkelijk te coderen valt, laat staan om te zetten in dans. De Keersmaeker heeft samen met haar dansers een meer dan verdienstelijke poging gedaan om het complexe werk volledig te proberen vatten en op scène te brengen. Maar de vraag stelt zich of dit werk zich wel (helemaal) laat vertalen naar het podium.

< Bert Hertogs >