Recensie East

Met East presenteert Ballet Vlaanderen drie choreografieën die los staan van elkaar, maar toch ook verbonden zijn met elkaar. Drie verschillende choreografen, drie verschillende visies. En toch hebben ze iets gemeen met elkaar. Kaash (uit 2002) was Akram Khans eerste grote stuk, toen ie zich nog moest bewijzen. De muziek van Nitin Sawhney is erg percussief, met een oorlogsritme dat constant te horen is en links en rechts horen we een al even gepunt ritme in de vocalen. Het stuk richt zich dan ook vooral op energie (overbrengen). Maar even goed is het ook een zeer dynamische score met stilte en stevige crescendo’s.

Verwijzen doet Khan naar het hindoeïsme, de Shiva, die zowel Schepper, Beschermer als Vernietiger is. Op de bühne vertaalt zich dit door diagonale lijnen, een driehoek (door 3 dansers) en erg veel waves met armen en handen wanneer de dansers achter elkaar staan en zo een Shiva nabootsen die tot 18 armen heeft. Daarnaast richten de handen en armen zich tot de hemel wat dan weer een verwijzing is naar het gebed. Juliano Nunes staat op het einde alleen op het podium terwijl de goudkleurige belichting zijn spieren en bovenlichaam sterk in de verf zet.

Richt Kaash (Hindi voor ‘Als?’) zich eerder tot de grond en de gewone hoogte, en domineert de kleur zwart (in de kledij), dan contrasteert Secus (uit 2005) van Ohad Naharin zeer sterk daarmee. Naharins choreografie lijkt een grote improvisatie-oefening maar is dat niet. Het werk is sterk vastgelegd en weliswaar gebaseerd op improvisatie. De dansers staan in verschillende kleurrijke outfits op het podium en de belichting gebeurt vanuit de toneeltoren. Geen warme kleuren in de belichting zoals in Kaash hier, maar wel fel wit.  Een erg eclectisch geheel vormt deze dans met referenties naar hip hop, folk, en salsa (zo zien we Nunes opnieuw nar de voorgrond komen wanneer hij met een andere mannelijke collega danst),… Ook de muziek is trouwens een allegaartje van The Beach Boys tot pure Bollywood. The Beach Boys, AGF, Chari Chari, Kid 606 + Rayon (mix: Stefan Ferry), Chronomad (Wahed), Fennesz, Rajesh Roshan en Seefeel worden er aan elkaar geregen.

Nog een contrast met Kaash – dat toch wel wat veel van hetzelfde toont - zijn de vele sprongen, en de opmerkelijkere verticale lijn die getrokken wordt. Wanneer de dansers dan weer in de handen klappen, refereren ze naar Kaash. Een van de knappe moves is ongetwijfeld die wanneer een danser met open armen en benen als een plank opspringt en die tegelijkertijd naar achter richt. Naar het einde toe zien we het gezelschap op drie rijen staan, twee diagonalen en een rechte die naar een punt wijzen. De groepen lijken los van elkaar te staan, maar de actie van de groep links (bv. op hun voorhoofd kletsen) blijkt een impact te hebben op de rechtse groep waar de danser die vooraan staat dan simultaan valt.

Ook hier zien we verwijzingen naar bidden wanneer de middelste groep de handpalmen bekijkt en ze naar voren richt. Die beweging laat Cherkaoui in Requiem weliswaar met één hand hernemen door het koor dat vervolgens de hand op het hart legt. Wie vooral – opnieuw stippen we haar aan – opvalt in ‘Secus’ is Nancy Osbaldeston die erg atletisch gebouwd blijkt waardoor we een mengvorm van acro en dans zien wanneer ze solo haar zwaartepunt verlegt, naar achteren helt en haar evenwicht wonderwel weet te bewaren. In ‘Requiem’ dient ze echter te dansen in een oversized hemd dat bijna op een chemieschort lijkt. Daardoor wordt haar bewegingsvrijheid veel te sterk beperkt waardoor haar duet met Wim Vanlessen, net door haar kostuum, eerder slordig overkomt en hij af en toe dat hemd moet goed leggen om naar een volgende pose over te kunnen gaan.

In ‘Requiem’ zien we gastdanser Alain Honorez opnieuw aan het werk. Telkens we hem zien bij Ballet Vlaanderen voelt het een beetje als thuiskomen aan. Wat zet Honorez opnieuw een knappe prestatie neer. Cherkaoui beperkt het podiumvlak tot een driehoek (verwijzing naar Kaash), zet zijn dansers zowel in zwart als witte kleren als in kleurrijke stoffen op het podium in zijn Requiem. Links en rechts van het podium zien we de witte lijsten van ramen met aan de ene kant Honorez die door een raam komt en Vanlessen aan de andere zijde. De scenografie doet op dat moment wat denken aan West Side Story, hoewel Sidi Larbi Cherkaoui en Fabiana Piccioli vooral een verwoeste stad of ziel willen tonen. Een stad die halfweg een stuk opentrekt wanneer een stuk van het decor opzij gereden wordt en de warme lichtinval vanachter het doek op het podium schijnt terwijl we de dwarsfluit en klarinet horen. Cherkaoui verwijst overigens naar zijn eerder werk voor hedendaagse dans, wanneer hij drie duo’s van rechts naar links over het podium laat stappen waarbij de achterste die op de buik over het podium schuift de handen op de voeten zet van diegene voor hem of haar en de danser zo in beweging lijkt te zetten terwijl dit wellicht een voorbeeld van trompe-l‘oeil is.

Knap is opnieuw de belichting die doorheen de raamlijsten zijn schaduw werpt op het podium. Cherkaoui mengt koud wit licht (Secus) aan de ramen met warm goudkleurig licht (Kaash). De muziek van Gabriel Fauré werd door Wim Henderickx van een Oosters tintje voorzien onder andere via de combinatie harmonium en qanun. Ze wordt live gebracht door HERMESensemble onder leiding van Jan Schweiger. De Algerijns-Franse Amel Braham-Djelloul neemt de rol van sopraan voor haar rekening die zowel Faurés klassieke partituur als de toegevoegde Oosterse arabesken aankan omdat ze beide zangculturen kent. Simon Schmidt, die lid is van het Koor van Opera Vlaanderen is, is de bariton van dienst. Dit terwijl de andere twee choreografieën van muziek on tape voorzien worden.

Lara Fransen, die haar stage doet bij Ballet Vlaanderen, valt ons op een zeer aangename manier op in ‘Requiem’. Ook zij neigt net als Nancy Osbaldeston naar acro, naar contortionisme ook, wat de voorstelling extra dynamiek en karakter bezorgt wanneer er op elkaars lichaam geklauterd wordt. Het is voor zover wij weten ook de allereerste keer ooit dat een stagiaire bij een compagnie ons op een aangename manier in het oog springt.

Hartverscheurend is het einde van Requiem, waarbij Cherkaoui één ballerina – bij Kaash is het een man die overblijft - plaatst tussen een hoop theelichtjes. Alsof de ganse voorstelling een grote rouwbetuiging was, de rol van Aki Saito deze van de dood was, en pas na alle ‘innige deelnemingen’ in ontvangst genomen te hebben het besef van het verlies volledig doorsijpelt, en de overgeblevene aan het rouwproces kan beginnen. Snikkend. Alleen.

< Bert Hertogs >

East speelt nog t.e.m. 19 april 2017 in Opera Antwerpen