Recensie Icon

Icon, de creatie van Sidi Larbi Cherkaoui met GöteborgsOperans Danskompani & Eastman kende zijn Belgische première in de Stadsschouwburg van Antwerpen. De voorstelling trekt er 4 dagen na elkaar volle zalen. Maar liefst 6 ton klei heeft de productie bij. 3,5 Ton is nodig tijdens de show, de rest dient klaargemaakt te worden voor de daaropvolgende voorstelling. Al het klei wordt trouwens hergebruikt via twee kleimachines en twee experts in klei die er op moeten toezien dat de klei in de beste staat blijft (lees: voldoende vochtig). De machines zorgen ervoor dat er dunne kleitapijten gevormd worden die het decor uitmaken, een soort strandje op de achtergrond dat al snel verwoest zal worden wanneer de dansers met die klei aan de slag gaan. Alles ontstaat en gaat. Alpha en omega. Daar draait het om in ‘Icon‘. Over iconen die gemaakt en gekraakt worden. Over scheppen en vernietigen.

Cherkaoui kiest in zijn voorstelling niet toevallig voor de horizontale lijn, omdat die mee het aardse (eigenschap van klei ook) ondersteunt. Zo zullen zijn dansers onder andere niet zelden sluipen over de scène. En als hij al een verticale lijn gebruikt (door een danser op de bovenbenen te laten klauteren van een collega bijvoorbeeld) dan is dat vooral omdat dit noodzakelijk is om de valbeweging te creëren. Openen doet ‘Icon‘ overigens met voornamelijk sierlijke, golvende bewegingen. We zien de groep dansers met de armen in elkaar geweven van links naar rechts golven. In die scène focust de voorstelling erg sterk op de arm-handbewegingen, een verwijzing naar Oosterse dans is het. Ook een variatie op de Shiva-beweging, hier verschillende linkerarmen die na elkaar kronkelen, krijgen we te zien. Groter kan het contrast niet zijn wanneer de Belgisch-Marokkaanse choreograaf voor militaristische strakke lijnen kiest, in korte bewegingen ook, wanneer hij zijn dansers een helm uit klei laat vervaardigen en hen laat bewegen als Japanse krijgers.

Eros en thanatos zijn aanwezig wanneer een danser een grote penis uit klei aan zijn kruis vastneemt, en een danseres wat klei tussen de benen heeft en een stel borsten uit klei meedraagt. De coïtus wordt hier voorgesteld. We zien verschillende koppels de liefde choreografisch bedrijven en er vloeien ongewenste kinderen uit voort, die eerst wel gewiegd worden op de armen, maar niet veel later meedogenloos tegen de grond gekegeld worden. Twaalf kleine cirkels met mensjes in klei staan er trouwens verspreid over het witte podium opgesteld bij de start van Icon. Een verwijzing naar handgemaakte terracotta vriendencirkels uit Mexico is dat. Ook die beeldjes worden al in het begin van de voorstelling vernietigd. Je kan daar de beeldenstorm in zien, of wat IS aanrichtte in Palmyra bijvoorbeeld.

Cherkaoui startte zijn carrière als achtergronddanser op tv onder andere en in de variété. Vandaar ook dat hij wel eens een link legt naar de popcultuur. Soms is dat naar Bollywood, of wat de Beyoncé‘s van deze wereld op het podium neerzetten bijvoorbeeld, soms is dat ook naar een van zijn favoriete artiesten. In Icon toont hij de Westerse cultuur wanneer de dansers gekke hoedjes dragen uit klei. We zien een danseres een hoofdtelefoon uit klei opzetten. Er wordt een foto gemaakt van het bonte gezelschap en eentje ervan blijkt een micro uit klei vast te houden. Dan wordt er gedanst op Cheap Thrills, een nummer van SIA, de Australische singer-songwriter waar Cherkaoui fan van is.  Na die vrolijkheid slaat de voorstelling om tot bittere ernst. Twee dansers zijn in rood gekleed, het boetekleed zo blijkt, en een ervan wordt dan ook gestenigd met klei. Cherkaoui levert zo kritiek op godsdienst. Enerzijds toont hij het verhevene (in de tableau vivants) en laat ie dat ook zingen (vergiffenis vragen aan Jezus) en spelen door Patrizia Bovi (zang, harp), Anna Sato (zang, sanshin: traditioneel Japans tokkelinstrument), Gabriele Miracle (percusssie, gitaar, piano), Kazunari Abe (shinobue: traditionele Japanse fluit en taiko: percussie) en Woojae Park (geomungo & yanggeum: traditionele Koreaanse snaarinstrumenten, tatégoto: amami), aan de andere kant toont hij ook de harde kant van religie en fanatisme.

Nog een gebruik dat Cherkaoui vaak hanteert in zijn voorstellingen, zijn (pseudo-) wetenschappelijke teksten. In ‘Icon‘ laat ie zijn dansers onder andere de tekst van Jason Silva ‘Do we have the capacity to change the past?‘ in een fluisterkoor opzeggen, begeleid door de fluit. Het gaat erover hoe je een traumatische ervaring uit het verleden via psychedelische hypnotherapie kan aanpakken. Op die manier, zo zegt Silva, kan je door het trauma steeds weer opnieuw op te zoeken, het verhaal doen veranderen. Eigenlijk is het gewoon jezelf eens goed belazeren, denken we dan. Maar bon.

Last but not least is er ook de verwijzing naar beeldhouwkunst wanneer in een prachtige finale op het strand, goudgeel belicht, de dansers in hun ondergoed staan. Samen vormen ze een groot liggend mannetje uit klei. Daarna wordt het afgebroken om een mannetje te maken dat met opgetrokken knieën zit, met de armen om de benen en het hoofd daartussen. Een mannetje dat triest is, dat rouwt.

Icon is een knappe voorstelling waar de gekende Cherkaoui-ingrediënten in verwerkt zitten en die zich redelijk makkelijk laten lezen. Dat maakt de voorstelling erg toegankelijk voor het grote publiek. Jammer, maar begrijpelijk enerzijds, is dat het podium van de Stadsschouwburg in Antwerpen eigenlijk te breed is voor deze productie. Kennelijk zat er niets anders op dan het podium te verkleinen in plaats van nog enkele bijkomende vierkante meters klei bij te leggen. Maar het meest van al stoorden we ons aan het feit dat er een cameraman filmde op zijn buik links vooraan het podium. Dat, en het feit dat de Stadsschouwburg laatkomers in de zaal toelaat, haalde ons meermaals uit de voorstelling.

< Bert Hertogs >

Icon is nog t.e.m. 27 mei 2017 te zien in de Stadsschouwburg in Antwerpen en vervolgens van 8 t.e.m. 11 juni 2017 in Théâtre National in Brussel.