Recensie Victoria and Abdul

Je bent nooit te oud om nog bij te leren en openheid tonen ten opzichte van een andere cultuur versus zuiver racisme. Daar draait het om in het biografische drama Victoria and Abdul dat grotendeels gebaseerd is op waargebeurde feiten. In 2010 werden de manuscripten teruggevonden van een dienaar van koningin-keizerin Victoria die haar munshi (een spiritueel leerkracht) werd en haar op haar oude dag interesse deed krijgen voor India dat toen onder de Britse vlag viel. Dat subcontinent kon de toenmalige Queen nooit bezoeken vermits ze anders vermoord zou kunnen worden. De acteerprestatie van de 82-jarige Judi Dench is ronduit fe-no-me-naal. Ze heeft dan ook een erg interessante rol, moe en lusteloos van het regeren in het begin, openbloeiend (dik tegen de zin van het huishoudpersoneel en troonopvolger Bertie/Edward VII) wanneer ze in contact komt met Abdul Karim (Ali Fazal) om uiteindelijk het tijdelijke voor het eeuwige te ruilen wanneer de koningin ziek wordt.

Op 20 juni 1887 viert Queen Victoria haar gouden jubileum in het VK. Ze zit dan 50 jaar op de troon. Een banket wordt voor haar georganiseerd en twee Indiërs worden naar het VK gebracht om haar een mohur aan te bieden, een gouden munt. Mohammed (Adeel Akhtar) ziet de reis niet zitten ook al omdat het weer een heel stuk guurder is in het VK. Hij blijft de ganse tijd – ook al zal het verblijf veel langer duren dan aanvankelijk gepland – erg negatief en overlijdt na verloop van tijd. ‘We reizen 8000 km om een medaille te geven aan de onderdrukker van een subcontinent. Dit is barbaars.’ aldus Mohammed. Abdul Karim krijgt de eer om na het eten wanneer de soesjes geserveerd zijn, de mohur op een schaaltje aan te bieden. Victoria houdt de vaart erin tijdens de maaltijd en de gasten moeten haar tempo proberen te volgen vermits er afgeruimd wordt wanneer zij gedaan heeft. Vermits ze moe is door haar zware en tamelijk repetitieve agenda, valt ze meermaals in slaap tijdens het banket. Ook de munt interesseert haar niet. Tot ze – tegen alle regels van het protocol in – oogcontact krijgt met Abdul Karim wanneer die na het aanbieden van de munt stilletjesaan naar achter stapt. Vanaf dan raakt ze geïnteresseerd in hem, ze vindt hem aantrekkelijk, vraagt dat ie langer blijft en zo wordt hij eerst haar bediende en vervolgens haar spirituele leermeester. Hij is moslim en verschoont echter de rol van de moslims tijdens gevechten met het Britse leger in India. Of dat door onwetendheid is, uiteindelijk was de man in India een gewone bediende die het gevangenisregister bijhield, laat regisseur Stephen Frears in het midden. Feit is dat ie zich beter voordoet dan ie werkelijk is, een gewone proletariër is ie. Wanneer de koningin er achter komt dat hij de feiten foutief voorstelde, is ze ontgoocheld in hem en wenst ze hem weg te sturen omdat het vertrouwen verbroken is. Maar daar komt ze uiteindelijk op terug.

Tot dan hield de koningin zich vooral bezig met haar ontlasting waar ze moeite mee had. Maar de komst van de Indiërs opent haar wereld. Ze geraakt geïnteresserd in zijn taal en wil die kunnen spreken en schrijven. Een kamer in het Osborne House laat ze inrichten in Indische stijl: de durbar kamer. In dat huis sterft Queen Victoria in 1901 ook. De prent is bij momenten filosofisch wanneer die bijvoorbeeld stelt: “Het leven is als een tapijt. We weven en maken een tekening.” (wat ook een verwijzing lijkt naar ‘Life is like a box of chocolates.’ uit Forrest Gump). Verder antwoordt de Queen wanneer hij haar meegeeft dat ie in zijn land het gevangenisregister bijhield dat ‘we allemaal gevangenen zijn.’ Victoria and Abdul toont namelijk ook aan dat het leven aan het hof er vooral een van geleefd worden is, en een waar je geen of nauwelijks privacy hebt. Maar wanneer Victoria Abdul tot ridder wil slaan, of zelfs Commandeur is de maat vol voor het overwegend racistische huispersoneel: ‘Ik zat geen 7 jaar op universiteit om een Indische penis te onderzoeken.’ stelt dokter Reid (Paul Higgins) onomwonden wanneer de koningin zich afvraagt waarom Abdul Karims vrouw niet zwanger geraakt en de dokter uiteindelijk gonorroe (de druiper) bij hem vaststelt. Zijn vrouw en haar moeder dragen overigens een boerka wat bij het huishoudpersoneel ook de opmerking oplevert ‘straks draagt ze (de Queen nvdr.) ook een boerka!’ Bertie dreigt tenslotte om de koningin door de dokter als gek te verklaren als ze haar plannen doorzet om Abdul tot ridder te slaan, wat een ongezien straffe repliek door Judi Dench overigens oplevert.

Naast verwijzingen naar Puccini’s ‘Manon Lescaut’ (Simon Callow speelt de rol van de componist in deze film) horen we Dench ook op haar tachtigste a capella zingen, het walsje ‘I‘m called Little Buttercup’ uit Arthur Sullivans komische opera ‘H.M.S. Pinafore’.

< Bert Hertogs >